Historia
Kościół został zbudowany w drugiej połowie XIII wieku. Już w 1320 roku został powiększony w stronę północną, a w drugiej połowie XV wieku przebudowano prezbiterium i zakrystię dodając nowe sklepienia. Pomiędzy 1550 a 1554 rokiem pojawiła się masywna wieża, choć możliwe jest, że dolna część jej muru powstała jeszcze w XIII wieku. W latach 1620-1630, kiedy kościół służył protestantom, miała miejsce wielka przebudowa w czasie której przestrzeń dwóch naw została ujednolicona przez dodanie sklepienia renesansowego, które wspierały dwa filary. W tym samym czasie do wejścia południowego dostawiono kruchtę, a całość otoczono murem ze strzelnicami. Pod koniec XVII wieku świątynia powróciła do katolików i nastąpiła zmiana wezwania na św. Mateusza. W XVIII wieku wieża została zbarokizowana, zaś a wnętrze otrzymało nowe wyposażenie. W 1855 roku wnętrze kościoła zostało pomalowane przez słynnego słowackiego malarza Józefa Božetecha Klemensa, lecz już w 1856 budynek zniszczył pożar. Pod koniec XIX wieku w wieży przepruto nowe neogotyckie okna.
Architektura
Budowla w swym pierwotnym wyglądzie była wczesnogotyckim, jednonawowym kościołem z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i zakrystią od strony północnej. W 1320 roku dostawiona została nawa północna, a u schyłku średniowiecza od strony zachodniej została dobudowana wieża, być może posadowiona na starszej niższej konstrukcji z XIII wieku. Zwieńczono ją przedpiersiem osadzonym na wysuniętych przed lico ścian wspornikach.
Pierwotny kościół powstał w stylistyce w której przeplatały się cechy późnoromańskie z wczesnogotyckimi. Przykładowo główne wejście do budynku umieszczone w południowej ścianie korpusu zaopatrzono w uskokowy portal flankowany półkolumienkami, ale zwieńczony już ostrołuczną archiwoltą. Okna były bardzo wąskie, lecz dzielone laskowaniem na dwa prześwity.
Wewnątrz wzmocnionego przyporami prezbiterium oraz w zakrystii założono sklepienia krzyżowo – żebrowe, przy czym w prezbiterium żebra osadzono na konsolach w postaci ludzkiej twarzy lub płaskorzeźby krzyża. Klasyczny układ krzyżowy sklepienie w prezbiterium uzyskało w zachodnim przęśle, natomiast we wschodnim zamknięciu krzyżowy układ wzbogacono o trzy dodatkowe żebra z których dwa skrajne otrzymały po jeszcze jednych żebrach (łączących się z żebrami krzyżowymi), a środkowe w połowie długości rozdwojono na dwa. Dzięki temu uzyskano bardzo ozdobne zwieńczenie wyróżnionej części prezbiterium ponad ołtarzem głównym.
Stan obecny
Kościół w dużej części zachował średniowieczny wygląd za wyjątkiem przekształconego wnętrza korpusu nawowego oraz rzucającego się w oczy hełmu wieży. Z okresu gotyku zachował się południowy portal do nawy, portal do zakrystii i późnogotycki portal po zachodniej stronie wieży. Wnętrza prezbiterium i zakrystii posiadają oryginalne sklepienia krzyżowo – żebrowe. W kościele pierwotnie znajdował się gotycki ołtarz św. Stanisława z 1459 roku, który dziś znajduje się w zbiorach Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa apsida.sk, Partizánska Ľupča.