Historia
Kościół został zbudowany w drugiej połowie XI stulecia lub na przełomie XI i XII wieku na terenie grodu usytuowanego przy ważnym szlaku łączącym środkowe Poważe i górną Nitrę. W pierwszej połowie XV wieku został nieznacznie powiększony, lecz pierwotny wygląd zachował aż do początku XVIII wieku, kiedy to przekształcono go w stylistyce barokowej. Stare okna zostały wówczas zamurowane, a przebito nowe, większe. Zniszczoną romańską apsydę zastąpiono barokową, która zachowała jednak plan oryginalnej i prawdopodobnie także jej wymiary. W 1834 roku kościół odnowiono w stylu klasycystycznym. Na elewacji zachodniej umieszczono wysoki szczyt z wieżyczką, zamurowano wejście południowe, a jego późnogotycki portal przeniesiono i zamontowano w nowo przekutym wejściu od strony zachodniej. Pod koniec lat dwudziestych XX wieku kościół znajdował się w złym stanie i pilnie wymagał naprawy. Ostatecznie, przeprowadzone w nieprofesjonalny sposób, prace miały miejsce w 1932 roku. Kolejny gruntowny remont z 1978 roku częściowo przywrócił budowli romański charakter (usunięcie nowożytnych przypór, odsłonięcie oryginalnych okien).
Architektura
Kościół usytuowano na skraju wsi, na wzniesieniu zajmowanym pierwotnie przez wczesnośredniowieczny gród. Otrzymał formę wzniesionej z obrobionych kamiennych kwadr, niewielkiej budowli jednonawowej o długości około 6,3 metra, zakończonej na wschodzie półkolistą apsydą. W pierwszej połowie XV wieku nawa została przedłużona po stronie zachodniej, lecz układ budowli pozostał prosty jak w chwili powstania. W trakcie przebudowy najpewniej zlikwidowano pierwotne wejście po południowej stronie nawy, powstał natomiast nowy gotycki portal umieszczony w zachodniej części południowej ściany. W okresie tym wnętrze kościoła zostało również ozdobione malowidłami ściennymi.
Stan obecny
Kościół częściowo zachował oryginalny wygląd. Nie przetrwała jego wczesnośredniowieczna apsyda, choć wzniesiona na jej miejscu w okresie baroku zapewne powtarza kształt i wymiary pierwotnej, a różni się dużym oknem. Dwa oryginalne okna przetrwały we wschodniej części ściany południowej, w zachodniej ścianie widoczny jest natomiast prosty późnogotycki portal wejściowy. Po północnej stronie łuku tęczowego od strony nawy znajduje się odsłonięty fresk św. Michała Archanioła, pochodzący z drugiej połowy XV wieku. Obok na ścianie nawy znajduje się także jeden z krzyży konsekracyjnych. Wizytę w kościele, jeśli chce się wejść do środka, należy wcześniej umówić telefonicznie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Strona internetowa apsida.sk, Haláčovce-Otrhánky.