Historia
Kościół został zbudowany w drugiej połowie XI stulecia lub na przełomie XI i XII wieku, na terenie grodu usytuowanego przy ważnym szlaku łączącym środkowe Poważe i górną Nitrę. W pierwszej połowie XV wieku został nieznacznie powiększony, lecz pierwotny wygląd zachował aż do początku XVIII wieku, kiedy to przekształcono go w stylistyce barokowej. Stare okna zostały wówczas zamurowane, a przebito nowe, większe. Zniszczoną romańską apsydę zastąpiono barokową. W 1834 roku kościół odnowiono w stylu klasycystycznym. Na elewacji zachodniej umieszczono wysoki szczyt z wieżyczką, zamurowano wejście południowe, a jego późnogotycki portal przeniesiono i zamontowano w nowo przekutym wejściu od strony zachodniej. Pod koniec lat dwudziestych XX wieku kościół znajdował się w złym stanie i pilnie wymagał naprawy. Przeprowadzone w nieprofesjonalny sposób prace remontowe miały miejsce w 1932 roku. Kolejny gruntowny remont z 1978 roku częściowo przywrócił budowli romański charakter (usunięcie nowożytnych przypór, odsłonięcie oryginalnych okien).
Architektura
Kościół usytuowano na skraju wsi, na wzniesieniu zajmowanym pierwotnie przez wczesnośredniowieczny gród. Zbudowany został z opracowanych kamiennych kwadr. Otrzymał formę niewielkiej budowli jednonawowej o długości około 6,3 metra, zakończonej na wschodzie półkolistą apsydą. W pierwszej połowie XV wieku nawa została przedłużona po stronie zachodniej, lecz układ budowli pozostał prosty, jak w chwili powstania. W trakcie przebudowy najpewniej zlikwidowano pierwotne wejście po południowej stronie nawy, powstał natomiast gotycki siodłowy (dwuramienny) portal umieszczony w dobudowanej zachodniej części ściany południowej nawy. W okresie tym wnętrze kościoła zostało również ozdobione malowidłami ściennymi. Okna przez cały okres średniowieczna były niewielkich rozmiarów, obustronnie rozglifione, szczelinowe, osadzone we wnękach o półkolistych zamknięciach. Zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną w elewacji północnej nie umieszczono ani jednego otworu.
Stan obecny
Kościół częściowo zachował oryginalny wygląd. Nie przetrwała jego wczesnośredniowieczna apsyda, choć obecna, wzniesiona w okresie baroku na miejscu pierwotnej, zapewne powtarza starszy kształt i wymiary, a różni się dużym oknem. Dwa okna romańskie przetrwały we wschodniej części ściany południowej (ujęte renesansowymi malowidłami), w zachodniej ścianie widoczny jest natomiast prosty późnogotycki portal wejściowy, przeniesiony ze ściany południowej. Po północnej stronie łuku tęczowego od strony nawy znajduje się odsłonięty fresk św. Michała Archanioła, pochodzący z drugiej połowy XV wieku. Obok na ścianie nawy znajduje się także jeden z krzyży konsekracyjnych. Wizytę w kościele, jeśli chce się wejść do środka, należy wcześniej umówić telefonicznie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Gojdič I., Paulusová S., Ranostredoveký kostol v Otrhánkach – veľkomoravská tradícia vo výsledkoch výskumu, „Monumentorum tutela”, 11/1984,
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.