Oponice – zamek

Historia

   Zamek został zbudowany w końcu XIII wieku przez ród Csaków. Po raz pierwszy wspominany był w 1300 roku, kiedy to dzierżył go magister Csák, brat wielkiego możnowładcy Mateusza Csáka, który suwerennie władał na początku XIV wieku zachodnią częścią dzisiejszej Słowacji. Po jego śmierci i upadku dominium w 1321 roku, zamkowy garnizon pod dowództwem kasztelana Jana poddał się bez walki wojskom królewskim. Od tamtej pory Oponice należały do majątku Korony, pozostając pod zarządem królewskich kasztelanów.
   W 1392 roku zamek kupiły córki Mikołaja z Čeklísa wraz z małżonkami. Jednym z nich był Petr ze Stráži, który trzy lata później został jedynym właścicielem majątku. W 1411 roku przyjął nazwisko związane z nazwą zamku i odtąd zwał się Appon lub w wersji zmadziaryzowanej Apponyi. Ród Apponyich nie należał do najbogatszych, toteż rozbudowa zamku nie postępowała szybko. Pomimo tego udało mu się obronić przed husytami w 1431 roku, a wiek później przed tureckimi zagonami. Natomiast w 1514 roku źle strzeżoną warownię udało się zdobyć poddanym Anny Ludanickiej z pobliskiego gródka w Ludanicach. Po tym wydarzeniu, a także z obawy przed tureckim zagrożeniem, po 1542 roku rozbudowano obwarowania zamku, które przystosowano do obrony ogniowej. W XVI wieku przekształcono i powiększono również zabudowę mieszkalną w stylistyce renesansowej.
   Na przełomie XVI i XVII wieku właściciele przenieśli się do nowo wybudowanego pałacu, a zamek stopniowo pustoszał. Spory o majątek pomiędzy dwoma braćmi Apponyi, jakie wybuchły w 1612 roku, doprowadziły do wstrzymania wszelkich prac przy warowni. Dodatkowo w 1645 roku dotknął ją pożar. Na początku XVIII wieku zamek zajęli węgierscy powstańcy, co przyczyniło się do dalszych zniszczeń w trakcie austriackiego oblężenia. Od tamtego momentu pozostawał on w stanie ruiny.

Architektura

   Zamek w swej najstarszej formie z końca XIII wieku składał się z wzniesionej na wzgórzu cylindrycznej wieży o średnicy między 8,5 a 9,5 metra, flankującej biegnącą od południowego – wschodu drogę dojazdową, z wysuniętą w jej stronę ostrogą (ostrzem). Był to element dość rzadki na zamkach słowackich (górnowęgierskich), popularny natomiast na Morawach. Miał on za zadanie wzmocnić wieżę przed ostrzałem z najbardziej zagrożonego kierunku. Wieża, zapewne o funkcji bergfriedu wysunięta była przed obwód murów obronnych, które otaczały niewielki dziedziniec na najwyższej części skały o wymiarach około 23 x 20 metrów. W obrębie murów mieścił się również nieduży budynek mieszkalny, najpewniej schowany za wieżą na północnym zachodzie dziedzińca. Całość otoczona była na całym obwodzie przekopem.
   W XV wieku zamek został otoczony kolejnym murem obwodowym, oddalonym od głównego pierścienia o 8 do 12 metrów i tworzącym szeroki parcham, czy też ewentualnie wąskie podzamcze. Ponownie dodatkową ochronę zapewniała wykuta w skale fosa oraz ziemny wał, otaczające całe założenie. Bramę do której prowadził przerzucony nad przekopem, oparty na kamiennych filarach drewniany most, umieszczono po stronie północnej. W kolejnym stuleciu dobudowano potężną wieżę działową po zachodniej stronie podzamcza, której otwory strzelcze miały w zasięgu drogę dojazdową do zamku. Na początku XVII wieku powstał renesansowy budynek przy północno – wschodnim fragmencie zewnętrznego muru obronnego.

Stan obecny

   Obecnie zamek górny to zespół słabo czytelnych ruin z których najbardziej rozpoznawalne są pozostałości okrągłego bergfriedu. W obrębie zamku dolnego zachowała się znaczna część murów obronnych. Najlepiej zachowane są ruiny renesansowego pałacu Apponyich z którego pozostała głównie północna ściana. Innym ciekawym elementem są ruiny XVI-wiecznej wieży działowej zwanej Tereš. Wstęp na teren zamku jest wolny.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Bóna M., Plaček M., Lukačka J., Oponický hrad, „Pamiatky a múzeá”, č. 1, 47/1998 .

Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.