Necpaly – kościół św Władysława

Historia

   Murowany kościół św. Władysława został zbudowany w stylu wczesnogotyckim na początku drugiej połowy XIII wieku, choć wieś Necpaly po raz pierwszy odnotowano w dokumentach już w 1206 roku. W latach 20-tych XIV wieku do prezbiterium od strony północnej przystawiono zakrystię, a pod koniec XIV i w XV wieku wnętrze kościoła zostało ozdobione gotyckimi malowidłami. Pod koniec XVI wieku nawa otrzymała nowe sklepienie, które było niższe niż oryginalne gotyckie ściany, tak więc część fresków znalazła się na poddaszu. Kościół służył wówczas miejscowym ewangelikom, którzy użytkowali świątynię do 1709 roku.  Prawdopodobnie w XVIII wieku dobudowali oni drewnianą izbicę do wieży. Remont kościoła miał miejsce pod koniec XIX wieku i po raz kolejny w latach 1986-1988, kiedy to wykonano betonowanie posadzki, osuszono fundamenty i przemalowano budynek (przy czym zamalowano także część odsłoniętych wcześniej średniowiecznych fresków).

Architektura

   Kościół powstał na wzniesieniu dominującym nad wsią, jako budowla wczesnogotycka, jednonawowa, z węższym i niższym, kwadratowym prezbiterium po stronie wschodniej i czworoboczną, smukłą wieżą po stronie zachodniej, wtopioną w całości w korpus świątyni. Do tej wczesnogotyckiej bryły w pierwszej ćwierci XIV wieku dobudowano zakrystię, usytuowaną po północnej stronie prezbiterium. Wejście umieszczono jedynie od zachodu, w dwuramiennym portalu o wysokim, ostrołucznym i profilowanym obramieniu.
   Wewnątrz nawę od części kapłańskiej oddzielono ostrołuczną arkadą, za którą pojedyncze przęsło prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Jego masywne, profilowane żebra spięto okrągłym zwornikiem i podwieszono na wspornikach, z których dwa znalazły się we wschodnich narożnikach, a dwa w zachodniej części północnej i południowej ściany prezbiterium. Nawę w środku pierwotnie przykryto jedynie drewnianym stropem lub otwartą więźbą dachową, lecz jej ściany były, podobnie jak prezbiterium, pokryte barwnymi polichromiami. Ponadto w ścianach nawy i prezbiterium utworzono liczne wnęki-półki o różnorodnych zwieńczeniach w formie trójliści.
   Figuralne sceny, jakimi ozdobiono wewnętrzne elewacje kościoła, ukazywały przede wszystkim legendę o świętym Władysławie, patronie kościoła. Zobrazowano między innymi bitwę króla z Kumanami na północnej ścianie nawy. Na ścianie wschodniej z arkadą tęczy umieszczono Pietę, natomiast w prezbiterium na sklepieniu umieszczono symbole czterech ewangelistów oraz czterech dostojników Kościoła (św. Ambroża, św. Augustyna, św. Hieronima i św. Grzegorza). Na ścianach prezbiterium zobrazowano sceny cyklu pasyjnego.

Stan obecny

   Do dnia dzisiejszego z elementów gotyckich, oprócz surowej bryły kościoła, zachowały się sklepienia krzyżowo – żebrowe w prezbiterium i zakrystii, portale do części podwieżowej i zakrystii, okna z maswerkami w wieży, czy też wąskie okno po wschodniej stronie zakrystii. Co więcej wewnątrz kościoła dojrzeć można kilka wnęk ściennych zwieńczonych trójliśćmi. Dekoracja freskowa we wnętrzu prezbiterium, uszkodzona między innymi nieudolnymi pracami renowacyjnymi z XX wieku, zachowała się jedynie we fragmentach. W o wiele lepszym stanie widoczne są freski na strychu nawy.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Babjaková Z., Ďurian K., Krušinský P., Suchý Ľ., Historické krovy sakrálnych stavieb Turca, Žilina 2008.Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.