Historia
Pierwszy kościół został zbudowany w Moldavie prawdopodobnie w XIII wieku. W źródłach pisanych wieś po raz pierwszy pojawiła się w 1255 roku, zaś miejscowa parafia wzmiankowana była w 1329 roku oraz w spisie papieskich dziesięcin z lat 30-tych XIV wieku. W XV wieku na miejscu późnoromańskiego kościoła wzniesiono gotycką trójnawową świątynię, wykonaną przez budowniczych ze strzechy budowlanej wznoszącej kościół św. Elżbiety w Koszycach. W 1644 roku kościół św. Ducha spłonął, ale został naprawiony w 1646. Gorsze konsekwencje miał pożar w 1794 roku, a następnie odbudowa w stylu barokowo-klasycystycznym. W jej wyniku połączono trzy nawy korpusu w jedną dużą przestrzeń nawową i wzniesiono klasycystyczną wieżę. Budynek został naprawiony w latach 1895-1896, lecz został poważnie uszkodzony w 1944 roku, w czasie działań militarnych II wojny światowej.
Architektura
Późnośredniowieczny, gotycki kościół składał się z krótkiego, trójnawowego korpusu o halowej formie i zamkniętego wielobocznie prezbiterium po stronie wschodniej, przy którego północnej ścianie znajdowała się zakrystia. Nawy boczne zakończone były na wschodzie wielobocznymi kaplicami, wysuniętymi nieco z czworobocznego obrysu murów korpusu, co wskazywało na inspiracje z układu kościoła farnego w Koszycach. Mury kościoła w Moldavie opięto przyporami, między którymi umieszczono wysokie, gotyckie okna z kamiennymi maswerkami.
W nawie południowej umieszczono bogato profilowany, ostrołukowy portal zwieńczony łukiem w ośli grzbiet i czterema masywnymi, płaskorzeźbionymi sterczynami oraz zaopatrzony w prześwit ze ściętym trójliściem (dwuramienny). Sterczyny połączone zostały ze sobą krótkimi gzymsami, które utworzyły z podobnie profilowanymi sterczynami schodkowy wzór. Osadzono je na dwóch rzeźbionych konsolach oraz na dwóch kapitelach wieńczących półkolumny flankujące wejście. Koncepcja portalu wzorowana była na południowym wejściu do kościoła św. Elżbiety w Koszycach.
Wewnątrz prezbiterium w dwóch przęsłach prostokątnych przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Nad wschodnim wielobocznym zamknięciem założono sklepienie sześciodzielne (krzyżowo – żebrowe z dwoma dodatkowymi żebrami od wschodu). Poszczególne przęsła rozdzielono żebrami jarzmowymi. Wszystkie żebra osadzono na ścianach bez pośrednictwa wsporników, u góry natomiast żebra diagonalne spięto okrągłymi zwornikami (w jednym pozostawiono otwór, być może przeznaczony na linę do dzwona na wieżyczce umieszczonej na kalenicy).
Stan obecny
Budynek został gruntownie przebudowany w XVIII wieku i wiele stracił ze swojego późnogotyckiego wyglądu. Obecnie o jego bogatej średniowiecznej przeszłości przypomina głównie wieloboczne prezbiterium oraz południowa, zewnętrzna elewacja korpusu wraz z okazałym portalem i narożną kaplicą na zakończeniu dawnej nawy południowej. W prezbiterium zachowało się gotyckie sklepienie krzyżowo – żebrowe, dwudzielne sedilia i ozdobna wnęka ścienna. Od zewnątrz widoczny jest zamurowany portal prezbiterium. Korpus nawowy, za wyjątkiem arkady tęczy, uległ gruntownej barokizacji, włącznie z usunięciem północnej narożnej kaplicy na zakończeniu nawy bocznej. Całkowicie nowożytną formę posiada wieża zachodnia wraz z sąsiadującą od południa kaplicą.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lukáčová E., Sakrálna architektúra na Slovensku, Komárno 1996.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok druhý K-P, red. A.Güntherová, Bratislava 1968.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.