Historia
Kościół Narodzenia Panny Marii (pierwotnie poświęcony św. Janowi Ewangeliście), zwany także Husyckim kościołem, zbudowany został prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku. W XV wieku w trakcie działalności wojennej pohusyckich wojsk Jana Jiskry z Brandýsa, został ufortyfikowany kamiennym murem z wieżą strażniczą, później używaną jako dzwonnica. Użytkowano go wówczas jako twierdzę wojskową kontrolującą dolinę potoku Čremošná, którą wiodła jedna ze średniowiecznych dróg z Koszyc do kotliny Rožňavy. Po wycofaniu oddziałów wojskowych funkcjonował nadal jako świątynia, do momentu pożaru podczas pierwszej wojny światowej. Okoliczni mieszkańcy w 1926 roku zbudowali nowy kościół we wsi, a stary został całkowicie opuszczony, mimo iż jeszcze we wczesnych latach 30-XX wieku prezbiterium było zadaszone a mury obwodowe w całości zachowane. Późniejszą degradację przyspieszyła rozbiórka na materiał budowlany i działania militarne z czasów II wojny światowej.
Architektura
Kościół został zbudowany na wzgórzu w dolinie potoku Čremošná, powyżej północnego krańca wsi, jako typowa niewielka wczesnogotycka budowla sakralna, składająca się z orientowanej względem stron świata prostokątnej w planie nawy o wymiarach 10,8 x 9×9 metra oraz czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej o wymiarach 5,8 x 6,9 metra. Wejście do nawy prowadziło portalami od strony południowej i zachodniej, przy czym ten drugi poprzedzony został nieco później kruchtą. Po północnej stronie prezbiterium znajdowała się nieduża zakrystia.
Wnętrze kościoła w XIV wieku zostało ozdobione ściennymi polichromiami. W północnej ścianie prezbiterium znajdowały się dwie nisze, a cały chór przykryty był od drugiej połowy XIV wieku sklepieniem kolebkowym i oświetlany od wschodu pierwotnym wąskim, rozglifionym oknem o półkolistym zamknięciu. Nawa dla odmiany zwieńczona była jedynie drewnianym stropem z belkami osadzanymi w otworach muru obwodowego. Obydwie części oddzielał łuk tęczowy o bardzo lekko zarysowanym ostrołuku.
W XV wieku świątynię otoczono kamiennym murem, wzmocnionym niedużą, czworoboczną wieżą nad zboczem na południowym – zachodzie. Długość obwodu muru wynosiła około 120 metrów, a grubość około 1,2 metra. Wieżę założono na planie kwadratu o wymiarach około 4 x 4 metry, przy grubości jej muru wynoszącej około 1 metr.
Stan obecny
Obecnie zachowały się jedynie obniżone ściany obwodowe kościoła, za wyjątkiem wschodniego zamknięcia prezbiterium, które zachowało się do pierwotnej wysokości wraz z gotyckim oknem. Łuk tęczowy również pozostał nienaruszony. Fortyfikacje wokół kościoła przetrwały na wysokości około 1 do 1,5 metra, a wieżę strażniczą odbudowano i ponownie zadaszono. Podczas prac konserwatorskich portale w południowej i zachodniej elewacji nawy zostały wyróżnione betonowymi blokami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Sárközy S., A történeti Torna megye településtopográfiája a kezdetektől a 18. század elejéig, Miskolc-Perkupa 2006.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.