Historia
Kościół we wsi Lúčka (w 1409 roku Luchka), pierwotnie poświęcony św. Janowi Ewangeliście, zbudowany został prawdopodobnie pod koniec XIII wieku. W XV wieku w trakcie działalności wojennej pohusyckich wojsk Jana Jiskry z Brandýsa, został ufortyfikowany kamiennym murem z wieżą strażniczą, później używaną jako dzwonnica. Wykorzystywano go wówczas jako twierdzę wojskową kontrolującą dolinę potoku Čremošná, którą wiodła jedna ze średniowiecznych dróg z Koszyc do kotliny Rožňavy. Po wycofaniu oddziałów wojskowych budynek funkcjonował nadal jako świątynia, do momentu pożaru podczas pierwszej wojny światowej. Okoliczni mieszkańcy w 1926 roku zbudowali nowy kościół we wsi, a stary został całkowicie opuszczony, mimo iż jeszcze we wczesnych latach 30-XX wieku prezbiterium było zadaszone a mury obwodowe w całości zachowane. Późniejszą degradację przyspieszyła rozbiórka na materiał budowlany i działania militarne z czasów II wojny światowej.
Architektura
Kościół został zbudowany na wzgórzu w dolinie potoku Čremošná, powyżej północnego krańca wsi, jako typowa, niewielka, wczesnogotycka budowla sakralna, składająca się z orientowanej względem stron świata, prostokątnej w planie nawy o wymiarach 10,8 x 9×9 metra oraz czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej, o wymiarach 5,8 x 6,9 metra. Wejście do nawy prowadziło portalami od strony południowej i zachodniej, przy czym ten drugi poprzedzony został nieco później kruchtą. Po północnej stronie prezbiterium znajdowała się nieduża zakrystia.
Wnętrze kościoła w XIV wieku zostało ozdobione ściennymi polichromiami. W północnej ścianie prezbiterium znajdowały się dwie nisze, a od południa i od wschodu po jednym, wąskim, rozglifionym obustronnie oknie o półkolistym zamknięciu. Cała kapłańska część kościoła przykryta była od drugiej połowy XIV wieku sklepieniem kolebkowym. Nawa dla odmiany zwieńczona była jedynie drewnianym stropem, z belkami osadzanymi w otworach muru obwodowego. Obydwie części oddzielał łuk tęczowy o bardzo lekko zarysowanym ostrołuku.
W XV wieku kościół otoczono kamiennym murem, wzmocnionym niedużą, czworoboczną wieżą nad zboczem na południowym – zachodzie, prawie w całości wysuniętą przed lico muru. Długość obwodu obronnego wynosiła około 120 metrów, a grubość muru około 1,2 metra. Wieżę założono na planie kwadratu o wymiarach około 4 x 4 metry, przy grubości jej muru wynoszącej około 1 metr. Wejście w obręb muru zlokalizowano po stronie wschodniej, w miejscu z którego łagodniejszy stok wzgórza schodził w stronę wsi.
Stan obecny
Obecnie na wzgórzu widoczne są ruiny kościoła, niekiedy zwanego Husyckim, a także pozostałości obwarowań z XV wieku. Zachowały się obniżone ściany obwodowe świątyni, za wyjątkiem wschodniego zamknięcia prezbiterium, które przetrwało do pierwotnej wysokości wraz ze wczesnogotyckim oknem wschodnim. Łuk tęczowy również pozostał nienaruszony. Fortyfikacje wokół kościoła przetrwały do wysokości około 1 do 1,5 metra, a wieżę strażniczą odbudowano i ponownie zadaszono. Podczas prac konserwatorskich portale w południowej i zachodniej elewacji nawy zostały wyróżnione betonowymi blokami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.
Sárközy S., A történeti Torna megye településtopográfiája a kezdetektől a 18. század elejéig, Miskolc-Perkupa 2006.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.