Liptovský Hrádok – zamek

Historia

   Niewielki zamek został zbudowany z inicjatywy żupana Doncha na początku XIV wieku, a konkretniej po roku 1316, kiedy to Donch wzmocnił się na okolicznych ziemiach. Pierwsza pisemna informacja o zamku pojawiła się w źródłach w 1341 roku, kiedy to został wspomniany pod nazwą Újvár. W kilku inny dokumentach określany był jako Nowy Zamek, Novum Castrum, dlatego możliwe, iż w pobliżu znajdowała się wcześniej starsza, drewniana budowla obronna. Chronił on drogę handlową określaną jako Via Magna i bród na rzece Belá w pobliżu jej ujścia do Wagu.
   W 1341 roku zamek przeszedł w ręce królewskie i stał się siedzibą żupanów liptowskich, którzy częściej go użytkowali niż wysoko położony zamek liptowski. W 1433 roku Liptovský Hrádok opanowali i następnie zniszczyli husyci, a w 1441 roku przejął go i odbudował Rikolf z Brezovicy, po którym od 1450 roku Liptovský Hrádok posiadał szlachcic polskiego pochodzenia Piotr Komorowski. Został on dowódcą oddziałów Jana Jiskry, które stanowiły garnizon zamku do 1474 roku, kiedy to po oblężeniu Liptovský Hrádok zdobyły królewskie wojska Macieja Korwina. Król podarował zamek rodzinie Tarcai, po których przejęli go ponownie Brezoviccy i ostatecznie od 1485 roku do końca średniowiecza Zapolscy. Od 1554 roku do początku XVII wieku Liptovský Hrádok dzierżył możny ród Balassów. Do renesansowej przebudowy zamku znacząco przyczyniła się w latach 1600-1603 kolejna właścicielka, Magdalena Zayova.
   W 1709 roku, w czasie powstania Franciszka II Rakoczego, w okolicy Liptowskiego Gródka rozegrała się dwudniowa bitwa. Zamek znalazł się na linii austriackich umocnień i mocno ucierpiał w wyniku ostrzału. Zniszczenia wkrótce jednak naprawiono, a budowla stała się własnością cesarską. W 1762 roku umieszczono tu siedzibę urzędów zajmujących się górnictwem, hutnictwem i gospodarką leśną na Liptowie. Po pożarze w 1803 roku odnowiono już tylko dwór, w którym miała siedzibę administracja majątku hradecko-likawskiego, a średniowieczny zamek pozostał w ruinie.

Architektura

   Zamek posadowiono na podłużnej i wąskiej wapiennej skale o około pięciu metrach wysokości. Składał się z budynku mieszkalnego i dwóch zrosłych z nim wież po bokach. (był to schemat budowy często powtarzany w XIV wieku na terenie Czech i dzisiejszej Słowacji). Wieże posiadały zaokrąglony wschodni i zachodni bok, oświetlane były jedynie wąskimi otworami strzelczymi, a ich zwieńczenie miało formę krenelażu. Podobnie blankami zwieńczony był niższy środkowy budynek mieszkalny.
   W XV wieku po stronie północnej u podstawy skały dostawiono mur obronny, który wydzielił niewielkie podzamcze. W jego zachodniej części wzniesiono dwuprzestrzenny budynek, a po przeciwnej, wschodniej stronie umieszczono narożną owalną wieżę. Na małym dziedzińcu znajdowała się studnia zaopatrująca zamek w wodę. Także w XV stuleciu powstał kolejny mur obwodowy otaczający cały zamek, a całość zabezpieczono fosą, zasilaną przez wody rzeki Wag. Wjazd umieszczono po zachodniej stronie, zabezpieczonej przedbramiem z wieżą. W drugiej połowie XVI wieku narożniki zewnętrznego podzamcza wzmocniono wielobocznymi basztami, a od strony dziedzińca do murów przystawiono podłużne ciągi zabudowy gospodarczej.

Stan obecny

   Zamek obecnie znajduje się w postaci dobrze zachowanej trwałej ruiny. Nie przetrwała jedynie północna część domu mieszkalnego i górne partie wschodniej wieży. Obiekt jest własnością prywatną i niestety można go obejrzeć jedynie z zewnątrz. Remonty przeprowadzane w ostatnich latach pozwalają żywić nadzieje, iż zmieni się to w przyszłości.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.