Historia
Kościół zaczęto wznosić wraz z przyległym klasztorem franciszkańskim w pierwszej połowie XIV wieku. Budowa została zakończona pod koniec stulecia, dzięki donacji jednego z największych wielmożów górnowęgierskich tamtych czasów, zwanego Magistrem Donczem. W XIV i XV wieku klasztor był jednym z głównych ośrodków monastycznych w regionie Spiszu. W latach reformacji kompleks przeszedł w ręce protestantów. W okresie kontrreformacji w XVII wieku, kościół wraz z klasztorem przejęli jezuici. Po nich osiedli w nim minoryci, a w końcu norbertanie. W 1671 roku klasztor gruntownie przebudowano w stylu barokowym, kościół jednak zachował w większości stylistykę gotycką.
Architektura
Kościół klasztorny jest orientowaną, trójnawową budowlą halową z mocno wydłużonym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium typowym dla architektury monastycznej. Całość została opięta wydatnymi przyporami, między którymi umieszczono duże ostrołukowe okna ozdobione maswerkami. Od strony zachodniej do kościoła przystawiona została brama Polska, czyli przejazd umieszczony w czworobocznej wieży, zapewniający komunikację wzdłuż uliczki podmurnej, a zarazem oryginalne wejście do klasztornego obszaru gospodarczego oraz boczne wejście na teren klasztoru.
Do wnętrza kościoła od południa prowadził gotycki, profilowany, uskokowy portal ostrołukowy, a obok, obecnie zamurowany, skromniejszy, lecz również gotycki portal. Wnętrze kościoła pierwotnie pokrywały barwne polichromie ścienne pochodzące z połowy XIV i z XV wieku (zachowane na północnej ścianie nawy i w zakrystii). Czteroprzęsłowy korpus nawowy oraz trzy szerokie przęsła prezbiterium nakryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, natomiast na ostatnim przęśle zamknięcia prezbiterium do skrzyżowanych żeber dodano dwa dodatkowe żebra wschodnie.
Kościół od strony zachodniej sąsiadował z miejskim murem obronnym, na północy natomiast przystawione do niego były zabudowania klasztorne. Składały się one jedynie z dwóch skrzydeł: północnego i wschodniego, które wraz z krużgankami otaczały klasztorny wirydarz. Po jego stronie zachodniej z powodu braku miejsca znajdował się jedynie ciąg krużganków, za którego murem biegła uliczka podmurna, ważna ze względów obronnych, ponieważ zapewniała mieszczanom dostęp do miejskich obwarowań. W ważniejszym skrzydle wschodnim mieścił się w północnej jego części refektarz (jadalnia), oddzielony korytarzem od kapitularza, dormitorium (sypialnia mnichów) oraz tuż przy kościele zakrystia. Skrzydło to było piętrowe, przy czym górną kondygnację zaopatrzono w płaskie, drewniane stropy. Refektarz tworzył północno-wschodni róg klasztoru, a jego oś podłużna na linii wschód-zachód była wspólna dla skrzydła północnego. Usytuowanie takie było celowe, gdyż skrzydło północne, umieszczone ze względów praktycznych po mniej nasłonecznionej stronie, pełniło funkcje gospodarcze. Mieściła się w nim kuchnia, spiżarnie oraz pomieszczenia piwniczne. Położona zaraz obok refektarza kuchnia była przestronna, zaopatrzona w palenisko i duży komin. Skrzydło północne połączone było bezpośrednio ze źródłem wody oraz z dołami na odpadki na zewnętrznym majdanie. Tam też, po północnej stronie znajdowały się stajnie oraz ogrodzony młyn, który pełnił również rolę obronną w ramach fortyfikacji miejskich.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Urbanová N., Starý kláštor minoritov v Levoči – novšie poznatky o jeho stavebnom vývoji [w:] Najnovšie poznatky z výskumov stredovekých pamiatok na Gotickej ceste – Zborník Gotická cesta 2/2016, red. M.Kalinová, Bratislava 2018.
Strona internetowa zabytkowekoscioly.net, Lewocza, kościół Królowej Aniołów, dawny minorytów.