Historia
Zamek Kysak zwany był także Somos oraz Drienov od siedziby panów z Drienova z możnego rodu Aba, którzy pod koniec XIII wieku byli w posiadaniu okolicznych ziem. W 1283 roku Petr z Drienova podzielił majątek pomiędzy swoich pięciu synów, z których najstarszy Juraj otrzymał wieś Kysak. Walczył on w latach 80-tych XIII wieku przeciwko Kumanom oraz Tatarom, dlatego być może z powodu chęci zabezpieczenia ziem przed najeźdźcami, wzniósł on na przełomie XIII i XIV wieku zamek, wybudowany wraz ze braćmi Nicholasem i Michalem.
Od 1304 roku Kysak był już w posiadaniu wyłącznie synów Juraja, często jednak przechodził z rąk do rąk i był wykorzystywany przez wielu członków rodu, co nieraz prowadziło do konfliktów i zawierania kolejnych umów majatkowych, między innymi regulujących podział zabudowań i dóbr, wystawianie wart na zamku, czy dostęp do zbiornika z wodą. Około 1368 roku Kysak został odnowiony i przebudowany, co zostało wspomniane w związku z umową pomiędzy dwoma gałęziami rodu z Drienova, natomiast w 1378 roku na zamku doszło do spotkania z panami z Brezovic w sprawie podziału własności okolicznych dóbr.
W pierwszej połowie XV wieku wymarła bezpotomnie gałąź potomków założycieli zamku, a majątek przejęli sąsiedzi z Žehny. Kysak znajdował się na pograniczu ich włości, toteż nie opiekowali się nim. Pod koniec XV wieku zamek zaczął popadać w zaniedbanie i podupadać, a ostatecznie na początku XVI wieku został opuszczony.
Architektura
Zamek zbudowany został w szczytowej partii wysokiego wzgórza, usytuowanego w zakolu rzeki Hornad, która otaczała go od zachodu i północy, a w nieco większej odległości również od wschodu. Tam też strome stoki opadały ku dolinie, ale jeszcze mniej przystępne były po stronie południowej, gdzie od niższego wzniesienia wzgórze zamkowe oddzielał wąski i głęboki wąwóz. Wzniesienie natura uformowała mocno wydłużając jego kształt na osi wschód – zachód, co przyczyniło się do charakterystycznej formy zamku.
Kysak posiadał długość dochodzącą do 62 metrów. Szerokość zamku wahała się jedynie między 9 a 12,5 metrami. Chroniły go dwa poprzeczne rowy, z których większy, północno – wschodni posiadał szerokość 18 metrów i skaliste dno na głębokości 10 metrów od krawędzi wzgórza zamkowego. Drugi przekop wraz z ziemnym wałem otaczał łukiem zachodnią część zamku.
Na zachodniej krawędzi wzniesienia zbudowana została cylindryczna wieża o średnicy 7,5 metra, prawdopodobnie o funkcji bergfriedu. Mniej więcej w centralnej części umieszczono niewielki, podpiwniczony budynek mieszkalny oraz kolejny budynek i czworoboczną wieżę w części wschodniej zamku. Flankowała ona znajdującą się w pobliżu bramę, do której prowadził drewniany most przerzucony ponad suchą fosą. Wszystkie powyższe zabudowania połączone były kamiennym murem obronnym, który poprowadzony wzdłuż krawędzi stoków wydzielał wąski i podłużny dziedziniec, być może przedzielony poprzecznymi murami na mniejsze obszary, zamieszkiwane z powodu skomplikowanej sytuacji majątkowej zamku przez różne gałęzie rodu.
Zachodnią część zamku otoczono murem obronnym, biegnącym wzdłuż drogi wjazdowej, która otaczała warownię pod kontrolą cylindrycznej wieży od południa, aż do północnego wschodu, gdzie musiał istnieć wjazd na podzamcze. Miało ono kształt zbliżony do trójkąta, zabezpieczone było suchą fosą i oddzielone od rdzenia zamku wspomnianym już wcześniej poprzecznym przekopem, ponad którym przerzucono drewniany most. Mury obronne podzamcza połączone były z obwarowaniami zamku górnego i przy okazji zamykały z obu stron dostęp do chroniącej go fosy.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Ślady po nim ograniczają się do reliktów muru budynku mieszkalnego i wgłębienia po cylindrycznej wieży. Na szczyt wzgórza można dojść nieoznakowaną, leśną drogą ze wsi w około 30-40 minut.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Stredoveké hrady na Slovensku. Život, kultúra, spoločnosť, red. D.Dvořáková, Bratislava 2017.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.