Historia
Wieś Kraskovo (węg. Kraszkó), założona przez włoskich kolonistów wyspecjalizowanych w górnictwie, po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisanych w 1298 roku. Kościół św. Władysława został w niej zbudowany w pierwszej połowie XIV wieku, na miejscu starszej, mniejszej budowli sakralnej, W latach 60-tych lub 70-tych XIV wieku wczesnogotycki budynek został ozdobiony freskami, których autorem najwyraźniej był mistrz włoski. Około połowy XV wieku budynek został powiększony o zakrystię i ogrodzony kamiennym murem. Pomimo tego w 1555 roku budowlę uszkodziły wojska tureckie. W 1596 roku ewangelicy przystosowali świątynię do swoich potrzeb liturgicznych i zamalowali ścienne polichromie. W 1751 roku budynek otrzymał nowy dach, a w 1814 roku zostały powiększone pierwotne okna. W 1901 roku odkryto średniowieczne freski. Większe interwencje budowlane miały miejsce w latach dwudziestych, kiedy powstało nowe zachodnie wejście do kościoła i nowe okno w zachodniej ścianie nawy. Kompleksowy remont, w tym renowacja malarstwa, miała miejsce w latach 1983 i 1986.
Architektura
Kościół św. Władysława wzniesiony został po południowej stronie osady, na wzgórzu które u schyłku średniowiecza otoczono kamiennym murem. Otrzymał układ typowy dla wiejskich świątyń okresu wczesnego gotyku, bowiem pierwotnie składał się z jednonawowego korpusu na planie prostokąta o wymiarach 12 x 10 metrów, oraz usytuowanego na wschodzie prawie kwadratowego prezbiterium o wymiarach 6,9 x 6,1 metrów. Co ciekawe układ kościoła XIV-wiecznego był prawie identyczny jak starszej budowli z XIII wieku, będącej mniejszą wersją późniejszego kościoła. Nawa i prezbiterium kościoła przykryte zostały osobnymi dachami dwuspadowymi, dobudowana nieco później od północy zakrystia najpewniej daszkiem jednospadowym.
Od strony zewnętrznej kościół utworzono jako budowlę bardzo prostą, pozbawioną przypór lub dekoracji elewacji, charakteryzującą się wyłącznie funkcjonalnym podejściem do architektury. Pierwotne, gotyckie portale umieszczono po południowej stronie nawy i w zakrystii. Wnętrze oświetlały wąskie okna o ostrołucznych zwieńczeniach, z których wschodnie w ścianie prezbiterium, przepuszczające światło słoneczne na ołtarz, wypełniono kamiennym maswerkiem o formie trójliścia. Północna ściana nawy zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną pozbawiona była otworów okiennych.
Wewnątrz nawę przykryto drewnianym stropem lub otwartą więźbą dachową, a prezbiterium sklepieniem żebrowym. Pokryte zostało ono, podobnie jak ściany i półkolista arkada tęczy, barwnymi polichromiami. Na łuku tęczy od strony nawy znalazła się monumentalna scena Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, uzupełniona po bokach obrazem Matki Boskiej Strażniczki oraz przedstawieniem Michała Archanioła ważącego duszę. Łuk pokryto figurami proroków Starego Testamentu, ściany prezbiterium figurami apostołów, a na wschodniej ścianie nad oknem wymalowano Veraicon. W czterech sekcjach sklepienia krzyżowo-żebrowego malarz umieścił Chrystusa w mandorli, symbole ewangelistów oraz scenę łona Abrahama. W nawie znalazła się obszerna legenda o św. Władysławie i scena pokłonu Trzech Króli. Przedstawiono także wielbłądy, których malarz prawdopodobnie nigdy nie widział.
Stan obecny
Kościół jest dobrym przykładem XIV-wiecznej niewielkiej budowli sakralnej, zachowanej w większości w pierwotnym stanie. Przetrwały dwa gotyckie portale, gotyckie okno wschodnie z maswerkiem oraz sklepienie prezbiterium (w nawie w XVIII wieku założono strop kasetonowy). Wewnątrz kościół posiada także jeden z najcenniejszych na Słowacji przykładów średniowiecznego, pochodzącego z drugiej połowy XIV wieku malarstwa ściennego oraz chrzcielnicę z XIII wieku. Polichromie ścienne zachowały się na wszystkich powierzchniach prezbiterium, łuku tęczowym i północnej ścianie nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Podolinský Š., Gotické kostoly, Bratislava 2010.
Pomfyová B. Stredoveká sakrálna architektúra v regióne Gemer a Malohont, „Archæologia historica”, roč. 34, č. 1, 2009.
Togner M., K průzkumu středověkých objektů v Kraskove a Kyjaticiach, „Archæologia historica”, roč. 11, č. 1, 1986.