Historia
Kościół powstał prawdopodobnie w pierwszej ćwierci XIV wieku. Była to wówczas zapewne jednonawowa konstrukcja z wielobocznym prezbiterium, która w drugiej połowie XIV stulecia została rozbudowana i zasklepiona. Wnętrze kościoła zostało bogato ozdobione cennymi freskami w latach 1360 – 1380.
W okresie reformacji budowlę przejęli protestanci, którzy użytkowali ją do 1736 roku, w międzyczasie pokrywając całe wnętrze białą farbą i wznosząc w nawie emporę. Ostatnia poważna przebudowa kościoła miała miejsce w 1819 roku, kiedy to przekształcono płaski sufit nawy i dostawiono kruchtę. Niestety również przekształcono oryginalne okna na większe, bezstylowe. W latach 1894-1895 w prezbiterium István Groh odkrył freski, który następnie odrestaurował. Dach wieży uzyskał swój obecny wygląd na początku XX wieku. W 1976 roku przeprowadzono kolejne prace, w czasie których odkryto kolejne freski w części nawowej kościoła.
Architektura
Pierwotny kościół był orientowaną, jednonawową budowlą z wielobocznie zamkniętym na wschodzie prezbiterium oraz z dostawioną do niego od północy zakrystią. Ewentualnie pierwotne prezbiterium mogło być czworoboczne, a rozbudowane w drugiej połowie XIV stulecia do formy wyższego, poligonalnego. Jeszcze inna hipoteza wskazuje na pierwotne istnienie małej kaplicy o wielobocznym zakończeniu, która po pewnym czasie miała zostać podwyższona i powiększona o podłużną nawą oraz północną zakrystię. Prawdopodobnie już w XIV wieku istniała wieża o stosunkowo rzadkim, kwadratowym planie przechodzącym w górnej partii w ośmiobok. Ściany kościoła były prawdopodobnie podwyższane o czym świadczy niezwykle niskie usytuowanie gotyckich okien w prezbiterium oraz ślady starszego sklepienia.
Komunikację w kościele zapewniały trzy gotyckie portale: główny na południowej stronie nawy, mniejszy w zakrystii i kolejny, siodłowy na parterze wieży. Pierwotne okna miały formę ostrołukową, w prezbiterium były wysokie choć stosunkowo wąskie, rozglifione na zewnątrz i zaopatrzone w dwudzielne maswerki. Nawa oświetlana była od południa oknami jednodzielnymi z trójlistnymi maswerkami, pojedyncze okno ze zwieńczeniem w trójliść oświetlało też zakrystię.
Wnętrze prezbiterium w drugiej połowie XIV wieku przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym w zachodnim przęśle i sześciopolowym we wschodnim zamknięciu. Zostały one wraz ze ścianami pokryte barwnymi polichromiami przedstawiającymi cykl maryjno – chrystologiczny, którego obrazy artysta w kilku przypadkach prezentował w oryginalny sposób. Do najbardziej niezwykłych fresków należały scena ukrzyżowania i pochówku w grobie, gdzie udało mu się po mistrzowsku przedstawić głęboki smutek i ból trzech Marii po śmierci Jezusa. Malowidłami pokryto również na przełomie XIV i XV wieku nawę. Pierwotnie przykrywał ją drewniany strop lub otwarta więźba dachowa, natomiast zakrystię sklepienie kolebkowe.
Stan obecny
Zachowany do dziś kościół został częściowo przekształcony w okresie nowożytnym, przy czym największe zmiany dotknęły korpus nawowy. Pomimo tego w kościele przetrwały trzy gotyckie portale, w tym jeden z kutymi drzwiami do zakrystii z XIV wieku. W nawie zachowało się jedno pierwotne, lecz zamurowane okno, w prezbiterium widoczne są gotyckie okna z maswerkami oraz kamienna chrzcielnica, jednak największym skarbem kościoła są średniowieczne freski z XIV wieku. Kościół służy obecnie miejscowej parafii ewangelickiej. W ostatnich latach rozpoczęto prace przy renowacji ściennych malowideł.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa apsida.sk, Koceľovce.