Historia
Kościół św. Jerzego w Jurze wzniesiony został w drugiej ćwierci XIII wieku. W 1499 roku budynek odrestaurowano po pożarze, zaś w 1558 roku został on ograbiony przez Turków, a proboszcz został wzięty do niewoli. W okresie reformacji kościół przejęli kalwini. Około 1630 roku Katolicy odzyskali świątynię, jednak dopiero w 1712 roku wierni zdołali przeprowadzić renowację. Naprawiono elewacje i okna, a także dostawiono zakrystię i kruchtę przed wejściem głównym. W 1815 roku kościół nawiedziła kolejna katastrofa. Powódź zaburzyła wówczas statykę do tego stopnia, że cały budynek groził zawaleniem, na szczęście został jednak wyremontowany. W 1937 roku kościół przeszedł gruntowną przebudowę, której celem było zwiększenie przestrzeni dla powiększającej się liczby wiernych. Do południowej ściany dobudowano nową nawę, zakończoną wielobocznym prezbiterium i przylegającą do niego zakrystię. Romańska apsyda zaczęła wówczas służyć jako kaplica, a w dawnej nawie przepruto wielką arkadę. W czasie walk drugiej wojny światowej kościół uległ uszkodzeniu, udało się go jednak naprawić do 1949 roku. Dalsze naprawy miały również miejsce w 1987 roku.
Architektura
Pierwotnie kościół był niewielką romańską budowlą, podobną do świątyń w Dražovcach czy też Sedmerovcu, składającą się z prostokątnej w planie nawy, do której od wschodu dostawiona była półkolista apsyda, a po przeciwnej stronie w korpus wtopiona czworoboczna, smukła wieżyczka. Całość wzniesiona została z obrobionych kamiennych kwadr, choć do wykonania wieży zastosowano ciekawe połączenie muru kamiennego i ceglanego, używając po wewnętrznej stronie ścian cegieł.
Kościół pierwotnie oświetlały romańskie niewielkie, półkoliście zamknięte okna w apsydzie i w południowej ścianie nawy oraz biforia na dwóch najwyższych kondygnacjach wieży. Pomimo ich romańskiego charakteru dało się już jednak zauważyć pierwsze zwiastuny nadchodzącego gotyku w postaci niektórych wielobocznych kolumienek (zamiast okrągłych w przekroju) oraz ostrołucznie zwieńczonych nisz dolnych biforiów. Wejście do kościoła prowadziło poprzez portal południowy oraz nieco niekonwencjonalnie przez portal osadzony w północnej ścianie nawy.
Wewnatrz w zachodniej części nawy umieszczona została romańska empora osadzona na dwóch masywnych czworobocznych filarach popierających trzy półkoliste arkady. Na piętrze środkowa część empory połączona była z wieżą, która otwiera się w przestrzeń nawy półkolistym otworem. Przyziemie wieży zwieńczone zostało trzema przęsłami sklepienia krzyżowego rozdzielonego gurtami.
Stan obecny
Średniowieczny kształt kościoła niestety został zakłócony przez dobudowanie współczesnej nawy, wciąż jednak widoczna jest pierwotna apsyda i niewielka wieżyczka nad dawnym korpusem zaopatrzona w romańskie biforia (w niektórych brakuje środkowych kolumienek). Oryginalną sylwetkę w pełni podziwiać można od strony północnej, choć niestety w tamtej ścianie przepruto znów duży nowożytny otwór okienny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Strona internetowa apsida.sk, Jur nad Hronom.