Historia
Pierwszą budowlą na terenie dzisiejszego kościoła była wielokątna, ośmioboczna rotunda powstała około 1220 roku. Po około 40 latach została ona powiększona do formy jednonawowego kościoła z wieżą. Kolejne przebudowy nastąpiły w okresie baroku, a później w XIX wieku. W tym czasie na północnej stronie prezbiterium została zbudowana zakrystia, a w związku z problemami budowli ze statyką prezbiterium wzmocniono przyporami. Dodatkowo przed pierwotnym romańskim portalem dostawiono murowany przedsionek. Na początku lat trzydziestych rozważano przebudowę przechylającej się wieży, jednak na szczęście władze nie pozwoliły na to z uwagi na ogromną wartość kościoła. W latach 70-tych ubiegłego wieku przeprowadzono badania, których wyniki stały się podstawą projektu renowacji zabytku w latach 1979-1981 w trakcie której m.in. odkryto średniowieczne malowidła ścienne. Po statycznym zabezpieczeniu budynku, który wciąż groził zawaleniem, usunięto nowożytne przypory przy prezbiterium, a także południowy przedsionek.
Architektura
Pierwotna ceglana rotunda była budowlą nietypową, gdyż ośmioboczną, co wskazywało rychłe nadejście stylistyki gotyckiej oraz posiadającą bogatą dekorację zewnętrznych elewacji (starsze zastosowanie wieloboków w apsydach zastosowano jedynie w kościele w Bína). Ciekawe było także nadanie odmiennego kształtu górnej i dolnej części rotundy. Część górna, bogato zdobiona lizenami i fryzem oraz przepruta wysokimi choć wąskimi, rozglifionymi oknami połączona została z całkowicie gładką, posadowioną na profilowanym cokole elewacją części dolnej. W niej także przepruto okna, ale niższe, szerzej rozglifione i z delikatnie zaznaczonymi trójliśćmi.
Po rozbiórce zachodnich murów rotundy, stała się ona prezbiterium późnoromańskiego kościoła. Nową świątynię wzniesiono jako budowlę jednonawową na planie prostokąta z czworoboczną wieżą od strony zachodniej. Na trzech najwyższych kondygnacjach oświetlały ją dwudzielne okna w półkolistych wnękach, stopniowo coraz większe na każdym wyższym piętrze. Nawę przepruto od południa trzema bardzo wąskimi i wysokimi oknami, w zasadzie szczelinami o minimalnych rozglifieniach od zewnątrz. Pomiędzy nimi w płytkim ryzalicie o dwóch „wieżyczkach” z ostrosłupowymi zakończeniami osadzono romański portal wejściowy. Otrzymał on formę uskokową z półkolistą archiwoltą i tympanonem.
Wewnątrz w zachodniej części nawy umieszczona została prosta empora oparta na dwóch czworobocznych filarach i trzech półkolistych arkadach, która była dostępna z wieży i oświetlona jednym okienkiem szczelinowym. Nawę pierwotnie przykrywał drewniany strop, natomiast w prezbiterium zastosowano ciekawe połączenie klasycznego sklepienia kolebkowego z wielobocznymi murami obwodowymi. W miejscu połączenia sklepienia ze ścianami osadzone zostało ono po całym wewnętrznym obwodzie gzymsu. W prezbiterium umieszczono także niszę, prawdopodobnie sedilia, z ozdobnym trójkątnym szczytem, dwie mniejsze wnęki – półki, a ściany, łuk tęczowy i sklepienie pokryto pod koniec XIII wieku barwnymi polichromiami.
Stan obecny
Kościół w Hamuliakovie to dziś jeden z najcenniejszych na Słowacji zabytków późnoromańskich, zarówno ze względu na stan zachowania, jak i wykorzystanie do jego budowy starszej rotundy oraz zastosowanie kilku niekonwencjonalnych lub rzadko stosowanych rozwiązań (dwa poziomy rotundy, przenikanie cech romańskich i gotyckich). Co więcej w jego wnętrzu zachowała się empora, oryginalne średniowieczne polichromie oraz elementy detalu architektonicznego (nisze, wnęki sklepienie). Kościół można obejrzeć od wewnątrz po wcześniejszym uzgodnieniu. Kontakty można znaleźć na stronie internetowej gminy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Strona internetowa apsida.sk, Hamuliakovo.