Historia
Początki drewniano – ziemnych obwarowań na zamkowym wzgórzu sięgały pierwszej połowy XIII wieku. Prawdopodobnie służyły one za miejsce schronienia w trakcie najazdu mongolskiego w latach 1241 – 1242, gdyż w dokumencie z 1245 roku król Bela IV chwalił zasługi miejscowej ludności w trakcie walk z najeźdźcami. Murowany zamek Hajnacka (Ajnácskő) został wzniesiony prawdopodobnie niedługo później przez żupana Mikova, przodka możnego rodu Balassów. Pierwsza pisemna wzmianka o nim pojawiła się w 1320 roku, kiedy to król Karol Robert skonfiskował go Aleksandrowi, synowi Velka z rodu Hunt-Poznańskich (Hontpázmány).
W pierwszej ćwierci XIV wieku Karol Robert przekazał zamek Tamásowi Szécsény, którego potomkowie dzierżyli go do 1424 roku. Wówczas to został skonfiskowany, rzekomo z powodu niemoralnego prowadzenia się wnuka Tamása, mieszkającego z żoną Jánosa Garaia, mazowiecką księżną Jadwigą. Następnie zamek został uposażeniem królowej Barbary, już jednak od roku 1438 Hajnacka stała się na zasadzie zastawu własnością szlacheckiej rodziny Palóci (Pálóczy). Ich ostatni członek, Antal Pálóczy, poległ w 1526 roku w przegranej bitwie z Turkami pod Mohaczem, skutkiem czego miejscowe dobra dostały się w ręce prowadzącego rozbójniczy tryb życia Melchiora Balassy.
Z powodu szybkich postępów Turków zamek został włączony w linię antyosmańskich obwarowań. W 1545 roku został zdobyty przez oddziały tureckie, którego go jednak po krótkim czasie opuściły. W 1565 roku został ponownie zdobyty przez wojska tureckie, które tym razem stacjonowały w nim aż do 1593 roku. Na przełomie XVI i XVII wieku zamek odzyskały wojska cesarskie, lecz ponownie zdobyty został w 1645 roku przez sprzymierzonych z Turkami powstańców Jerzego Rakoczego, którzy przez kolejne cztery lata traktowali go jako bazę do zbrojnych wypadów. W międzyczasie oraz w kolejnych latach XVII wieku właściciele Hajnacki kilkukrotnie się zmieniali, choć zamek wciąż pełnił funkcje rezydencjonalne i nie tracił znaczenia. W 1703 roku, kiedy na początku powstania Franciszka Rakoczego zamek obsadziły wojska Ladislava Osckaya, wybuchł w nim pożar. Po parunastu latach zniszczony zamek został opuszczony i popadł w całkowitą ruinę.
Architektura
Zamek usytuowano na kulminacji skalistego wzgórza o bardzo stromych skarpach. W jego centralnej części umieszczono zabudowę mieszkalną, tworzoną między innymi przez owalny mur przy północnej krawędzi. Ta najwyżej położona część zamku musiała mieć bardzo małą powierzchnię, przystosowaną do naturalnych warunków terenu. Miała około 20 metrów długości i niecałe 10 metrów szerokości. Poniżej po stronie południowej i wschodniej wzniesiono podzamcze, wzmocnione dwoma liniami murów obronnych i podkowiastą wieżą wysuniętą w całości przed lico muru w narożniku południowo – zachodnim. Na terenie dziedzińca podzamcza widoczne są również wyciosane w skale schody oraz zagłębione w terenie pomieszczenie piwniczne. Wjazd na teren zamku znajdował się w załamaniu muru po stronie południowo – zachodniej i flankowany był przez wspomnianą wieżę podkowiastą. Z XVII-wiecznego inwentarza wiadomo, iż na zamku znajdował się budynek mieszkalny z sześcioma komnatami, kuchnia, piwnice, spichlerz i skład amunicji.
Stan obecny
Zamek zachował się w stanie szczątkowym. Jego skromne relikty są słabo widoczne i trudno dostępne. Podziwiać można jedynie skalne formacje na których wzniesiono warownię.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Sólyom S., Ajnácskő vára, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám június, Pécs 2011.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.