Historia
Kościół został zbudowany we wsi Hegy, odnotowanej w 1239 roku jako majątek zamku bratysławskiego, w drugim lub trzecim dziesięcioleciu XIII wieku. Przy jego wznoszeniu prawdopodobnie brał udział warsztat budowlany z nieodległego klasztoru benedyktyńskiego w Diakovcach. Na początku XVI wieku lub najpóźniej około 1550 roku budynek został powiększony. Oryginalną apsydę zastąpiono wówczas wielobocznym prezbiterium, od zachodu dobudowano wieżę, a korpus został poszerzony o nawy boczne. Pod koniec XVII wieku świątynia była w złym stanie, w drugiej dekadzie XVIII wieku istniała nawet groźba jej zawalenia. Zmiana nastąpiła w 1752 roku, kiedy to przeprowadzono gruntowny remont budynku. Ważnym wydarzeniem w rozwoju architektonicznym kościoła był pożar z 1915 roku. W toku prowadzonych później napraw usunięto nawy boczne i odkryto romańskie elewacje. Kolejna renowacja kościoła odbyła się w latach 1940-1943. W tym czasie usunięto wieżę i przywrócono zachodnią fasadę do pierwotnego stanu.
Architektura
Pierwotnie kościół był budowlą jednonawową, prostokątną w planie, bezwieżową i prawdopodobnie z półkolistą absydą po stronie wschodniej. Jego elewacje zewnętrzne ozdobione zostały wyrastającymi z cokołu ceglanymi półwalcowymi lizenami o półkolistych zamknięciach tworzących rzędy ślepych arkad. Powyżej, pod okapami dachu poprowadzono fryz z ukośnie ustawianych cegieł, tworzących trójkątny wzór. Efekt dekoracyjny powiększała umieszczana naprzemiennie z czerwonymi cegłami fryzu biała zaprawa tynków na ścianach. Na bocznych ścianach umieszczono po dwanaście arkad lizen, natomiast zachodnia posiadała ich osiem.
Romańskie portale znajdowały się w zachodniej i południowej ścianie nawy, osadzone w płytkich ryzalitach. Ponadto mury przepruto od południa i wschodu niewielkimi otworami okiennymi o półkolistych zamknięciach, a w ścianie zachodniej umieszczono na osi okulus. Wszystkie otwory utworzono z cegieł i ceglanych kształtek, bez wykorzystania kamiennych ościeży. Tradycyjnie dla okresu średniowiecza żadnych otworów nie utworzono w elewacji północnej, co mogło mieć znaczenie symboliczne, jako że północ kojarzono z siłami zła, albo praktyczne, gdyż najwięcej światła docierało od strony wschodniej i południowej.
W pierwszej połowie XVI wieku, po usunięciu romańskiej apsydy, zbudowano późnogotyckie prezbiterium o wieloboczny zamknięciu po stronie wschodniej, opięte od zewnątrz uskokowymi przyporami. Ponadto do elewacji zachodniej dobudowano wieżę, a korpus poszerzono poprzez dobudowanie naw bocznych. Został on jednocześnie zasklepiony i w związku z nowym prezbiterium nieco przedłużony w kierunku wschodnim. Sklepieniem pierwotnie zwieńczone było także prezbiterium.
Stan obecny
Kościół składa się dziś z zachodniej części romańskiej i późnogotyckiej części wschodniej, przy czym korpus nawowy jest przedłużony po stronie wschodniej, gdzie urwane są zdobienia elewacji. Nie zachowała się XVI-wieczna wieża oraz nawy boczne, choć dzięki temu dobrze widoczne są pierwotne elewacje korpusu. Lizeny wraz ze znajdującym się ponad nimi fryzem są jednym z najpiękniejszych przykładów muru romańskiego w zachodniej części Słowacji. W prezbiterium nie zachowało się sklepienie, obecnie jest ono przykryte stropem. Na zachodniej ścianie nawy obejrzeć można wtórnie osadzoną tam romańską kamienną płytę z płaskorzeźbionymi krzyżami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Mencl V., Stredoveká architektúra na Slovensku, Praha 1937.
Slovensko. Ilustrovaná encyklopédia pamiatok, red. P.Kresánek, Bratislava 2020.
Súpis pamiatok na Slovensku, zväzok prvý A-J, red. A.Güntherová, Bratislava 1967.