Historia
W 1270 roku węgierski król Stefan V, w nagrodę za zasługi w walce z Czechami, nadał ziemie w Čičavie („possesio Chychywa”) swojemu koniuszemu Rajnoldowi, który prawdopodobnie w początkach XIV stulecia na terenie otrzymanego majątku wzniósł zamek, będący centrum rycerskiej domeny i nadgraniczną strażnicą, kontrolującą drogę doliną Ondawy do Polski (tzw. Porta Polonica). Jeszcze w 1309 roku wspomniana została tylko ziemia Čičava („terra Cicva”), lecz już w 1316 roku odnotowano pierwszą bezpośrednią informację o zamku Čičava („castrum Chychua”), kiedy to magister Petr wynagrodził dowódcę garnizonu zamkowego, kasztelana Mikuláša Perese, za skuteczną obronę w trakcie antykrólewskich buntów rodu Omodejovców.
W 1363 roku rozległy majątek zamkowy, obejmujący ponad 60 wsi, podzielony został na trzy mniejsze jednostki: Čičvę, Vranov oraz Skrabské. Zamek Čičava (węg. Csicsva) przestał wówczas pełnić rolę siedziby mieszkalnej szlacheckiego rodu i mógł popaść w przejściowe zaniedbanie, choć już na początku XV wieku prawdopodobnie miała miejsce pierwsza jego rozbudowa. Majątkiem zarządzali wówczas potomkowie Rajnolda, członkowie możnego rodu Rozgonyi. W 1414 roku w dokumentach zamek wspomniany został jako „castrum lapideum”, natomiast w 1493 roku odnotowano jego wieżę i podzamcze. W tym samym roku doszło też do podzielenia zamku między dwie gałęzie rodu, co zapewne wiązało się z kolejnymi przekształceniami architektonicznymi.
W 1523 roku wraz ze śmiercią Istvána Rozgonyi wymarła męska część rodziny Rozgonyi, przez co zamek przejął zięć Istvána, András Báthori, jeden z największych magnatów w Królestwie Węgierskim. Małżeństwo jego wnuka Istvána z Eufroziną Drugeth sprawiło, że w historii Čičavy pojawili się przedstawiciele kolejnego wielkiego rodu. Zamek zyskał na znaczeniu również za sprawą zwoływanych w nim posiedzeń zemplińskiej żupy oraz przechowywania archiwum żupnego. To ostatnie niestety spłonęło w 1527 roku, kiedy Čičavę zdobył Jan Zapolya. W 1610 roku majątek nabył György Drugeth w posagu córki Erzsébet Báthori. Drugethowie co prawda odrestaurowali zamek, ale w nim nie zamieszkiwali na stałe. Co więcej w czasie powstań antyhabsburskich był wielokrotnie najeżdżany i niszczony, wpierw w 1684 roku przez wojska Thököly’ego, następnie w 1704 roku przez oddziały Rákóczego. Gdy w 1711 roku oddziały cesarskie odbiły go z rąk buntowników, generał Laucken rozkazał zburzyć obwarowania i od tego czasu zamek pozostawał w ruinie.
Architektura
Zamek zbudowany został na cyplu wzgórza, wysuniętym ku południowi w stronę poszerzającej się doliny rzeki Ondavy. Z trzech stron jego ochronę zapewniały wysokie zbocza, najbardziej strome na wschodzie, gdzie skalistymi skarpami opadały ku rzece. Jedynie od północy podejście do zamku było łagodniejsze, w miejscu gdzie wąska szyja łączyła cypel z pozostałą częścią wzniesienia. Miejsce to wystarczyło odciąć poprzecznym przekopem, ale w okresie rozwoju broni palnej stało się ono niebezpieczne dla obrońców, ze względu na rosnący ku północy poziom terenu.
Najstarszą częścią zamku, usytuowaną w najwyższym punkcie cypla, była cylindryczna wieża, umieszczona w północnej części nieregularnego obwodu murów. Miała ona co najmniej cztery kondygnacje i zaopatrzona była w ostrogę (ostrze) wzmacniającą jej konstrukcję i mającą za zadanie ześlizgiwać wystrzelone w jej stronę pociski. Z tego powodu ostrze zwrócone było w stronę drogi dojazdowej. Mury wieży były bardzo grube, gdyż o ile jej zewnętrzna średnica w przyziemiu wynosiła 11 metrów to długość średnicy wnętrza wynosiła jedynie 5,5 metra. Również sporej grubości były mury obwodowe dochodzące do 1,5 – 2 metrów szerokości. W XVI wieku zostały one po wschodniej stronie dodatkowo pogrubione osiągając 3 – 3,5 metry. Wieża pełniła rolę bergfriedu flankującego położoną u jej podnóża bramę wjazdową na dziedziniec.
Najstarszy budynek mieszkalny zamku prawdopodobnie znajdował się w jego południowo – wschodniej części, a więc w teoretycznie najbezpieczniejszym miejscu dziedzińca. Jego najniższa kondygnacja przykryta była niskim sklepieniem kolebkowym. Pod koniec XIV wieku lub na początku XV stulecia powiększono zabudowę mieszkalną, dostawiając po północnej stronie starszego pałacu dalsze trzy sklepione pomieszczenia, stykające się w północno – wschodnim narożu z wzniesioną wówczas nieregularną wieżą, której kształt dostosowano dokładnie do formy ostańca skalnego.
Na północ od rdzenia zamku górnego w XV wieku umiejscowiono długie na 60 metrów przedzamcze, wzmocnione murem obronnym i dwoma wieżami. Jedna flankowała przejazd bramny po stronie południowo – wschodniej podzamcza, druga została uformowana na najdalszym północnym krańcu, gdzie na podobieństwo masywnej ściany tarczowej, osłaniała zamek przed ewentualnym ostrzałem z wyżej położonego terenu na przedpolu. Po stronie zachodniej i północnej przed podzamczem przekopano suchą fosę i usypano ziemny wał. W XVI wieku po wschodniej stronie zamku górnego, na stoku przed obwodem muru, wzniesiono półokrągłą wieżę przystosowaną do użycia broni palnej.
Stan obecny
Ruiny zamku widoczne są z daleka, dzięki niedawnemu wykarczowaniu drzew w ich najbliższej odległości. Z zabytkowej budowli do czasów współczesnych zachowały się fragmenty murów obronnych, pozostałości wschodniego skrzydła zamku górnego wraz z podsklepioną sutereną najstarszego budynku mieszkalnego oraz wschodnia i północna część obwarowań podzamcza. Od 2014 roku są one objęte stopniowymi pracami remontowo – rekonstrukcyjnymi, prowadzonymi przez obywatelskie stowarzyszenie „Pro futuro hradu Čičva”. Wstęp na teren ruin jest wolny. Najłatwiej dojść do nich można z parkingu samochodowego przy głównej drodze za wsią Sedliská, ścieżką oznaczoną jako zielony szlak turystyczny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Kotorová-Jenčová M., Porta Polonica – hrad Čič(a)va v sedliskách (okr. Vranov nad Topľou) [w:] Zamki w Karpatach, red. J.Gancarski, Krosno 2014.
Sypek A., Sypek.R., Zamki i obiekty warowne Słowacji Wschodniej, Warszawa 2005.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.