Historia
Zamek prawdopodobnie zbudowany został w pierwszej połowie XIV wieku, po zdobyciu i zniszczeniu starszego, pobliskiego założenia obronnego (tzw. Pustego Zamku) w trakcie walk możnowładcy Mateusza Csáka z węgierskim królem. Często uważa się, iż wzniesiono go w celu ochrony drogi prowadzącej do środkowosłowackich górniczych miast, jednak był on od niej dość daleko usytuowany, bardziej więc prawdopodobne jest, iż zbudowany został jako centrum szlacheckiego majątku rodu Pekri. W 1342 roku z powodu zdrady członków tej rodziny został skonfiskowany. W kolejnych latach XIV wieku właściciele zamku często się zmieniali, przez co budowla podupadła i już w 1415 roku była opuszczona.
W połowie XV wieku ruiny zamku zajęły składające się z byłych husytów wojska Jana Jiskry, które w odległości 500 metrów od niego założyły ufortyfikowany tabor. Z powodu ich rozbójniczej działalności obwarowania zdobyły wojska króla Macieja Korwina. Po walkach tych zamek odbudowano i właśnie wówczas po raz pierwszy nazwano Čabrad.
W 1511 roku zamek stał się własnością arcybiskupa esztergomskiego z którego inicjatywy przebudowano go na nowożytną twierdzę przeciw Turkom. Gdy arcybiskup Tomáš Bakóci zmarł, Čabrad został obsadzony przez cesarskie wojska, zarządzane przez stronników Habsburgów, ród Pálffy. Po 1549 roku musiał być przez nich odnawiany, z powodu zniszczeń odniesionych w trakcie walk między wojskami cesarskimi a rodem Balassów, którzy wcześniej siłą odebrali Čabrad Pálffom. Pod koniec XVI stulecia gdy rodzina Pálffy wymarła, Čabrad przejął palatyn Štefan Illésházy. W 1619 roku zamek nabyła rodzina Koháry, która na przestrzeni kolejnych lat przekształciła budowlę w barokową rezydencję. Ostatnim właścicielem stale zamieszkującym na zamku był Štefan Koháry, po którego śmierci w 1731 roku spadkobiercy przenieśli się do wygodniejszego pałacu w Svätym Antonie. Upadek warowni przyspieszyli sami właściciele w 1812 roku, gdy podpalili go z obawy przed przejęciem przez rozbójników. Od tego czasu zamek pozostawał w stanie ruiny.
Architektura
Zamek został wzniesiony na wydłużonym na linii północ – południe skalistym wzniesieniu, które zabezpieczało warownię stromymi skarpami z trzech stron, umożliwiając jedyny dogodny dojazd od strony północnej. Średniowieczny, najstarszy rdzeń zamku składał się z czworobocznej wieży mieszkalno – obronnej o wymiarach 11 x 11 metrów, umieszczonej w południowo – wschodnim narożu czworobocznego obwodu murów obronnych na planie zbliżonym do prostokąta. Z racji swej dominującej pozycji, sporych rozmiarów i pełnienia funkcji mieszkalnej uważać ją można za donżon. W skład pierwotnej zabudowy zamku wchodziła także zaopatrująca go w wodę studnia.
W wyniku XV wiecznej rozbudowy zamek powiększony został o obwarowane przedzamcze po stronie północnej, chronione przez czworoboczną wieżę po stronie zachodniej. Także pierwotny obwód murów został wzmocniony dodatkową wieżą czworoboczną po stronie zachodniej, a na dziedzińcu zamku górnego, w narożniku północno – zachodnim wzniesiono niewielki budynek. Dodatkowy mur obronny umieszczono na południowo – wschodnim, dotąd nie zabudowanym, krańcu wzniesienia. Zabezpieczał on położoną poniżej drogę wjazdową do zamku, która łukowatym zakrętem pięła się od strony południowej, na północ i północny – zachód, przez przedzamcze, prawdopodobnie mostem zwodzonym i na górny dziedziniec. W XVI wieku całe założenie otoczone zostało zewnętrznym obwodem obwarowań, wzmocnionych czworobocznymi, podkowiastymi i wielobocznymi basztami. Z inwentarza pochodzącego z drugiej połowy XV wieku wiadomo, iż na terenie zamku funkcjonowało wiele zabudowań gospodarczych, między innymi piekarnia, spichlerz i studnia.
Stan obecny
Zamek zachował się w postaci czytelnej trwałej ruiny. Zachowała się większość murów zamku górnego i średniowiecznego podzamcza oraz znaczna część obwarowań zewnętrznego obwodu z XVI wieku. Widoczne są dwie czworoboczne wieże zachodnie z XV wieku oraz jedna ściana donżonu z XIII stulecia. Zamek udostępniony jest do zwiedzania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bóna M., Plaček M., Encyklopedie slovenských hradů, Praha 2007.
Wasielewski A., Zamki i zamczyska Słowacji, Białystok 2008.