Historia
Kaplica została zbudowana na początku XIV wieku, w ścisłym związku z założeniem wsi Beluša w latach 1330-1369, należącej do majątku zamku w pobliskim Trenčínie. Początkowo mogła pełnić funkcje parafialne dla niewielkiej osady, bowiem na listach papieskich dziesięcin odnotowany został miejscowy pleban. Jeszcze w XIV wieku jej wnętrze zostało otynkowane i ozdobione malowidłami ściennymi. Budowla straciła swoje pierwotną rangę, gdy około 1560 roku obok niej wzniesiono nowy kościół św. Elżbiety Węgierskiej. Od drugiej połowy XVIII wieku budynek przestał służyć celom liturgicznym i zamienił się w kostnicę. Później był używany jako spichlerz. W 1817 roku został naprawiony, a kolejne naprawy połączone z badaniami przeprowadzono w latach 1968 – 1969.
Architektura
Kościół powstała jako prosta budowla salowa, z niemal kwadratową nawą i półokrągłą apsydą od strony wschodniej. Apsyda uzyskała identyczną szerokości jak korpus, a więc część prezbiterialna nie została wyodrębniona zewnętrznie z bryły. Przypuszczalnie zwieńczeniem budynku był jeden wspólny dach dwuspadowy, zagięty nad apsydą, od zachodu zakończony trójkątnym szczytem. Całość prezentowała bardzo prostą formę, będącą nietypowym połączeniem tradycji romańskich z wpływami rozpoczynającego się pomału okresu gotyku.
Elewacje zewnętrzne budowli utworzono gładkie, pozbawione przypór, opięte jedynie słabo wyróżnionym cokołem i zapewne gzymsem pod okapem dachu. Ostrołukowy, profilowany portal wejściowy umieszczono w fasadzie zachodniej, na osi ściany. Oświetlenie wnętrza kościoła zapewniały jedynie dwa niewielkie, wąskie okna w elewacji południowej i jedno we wschodniej. Wszystkie utworzono z obustronnymi rozglifieniami i półkolistymi zamknięciami wnęk, choć prześwitom nadano już formy ostro zakończone, lancetowate. Po stronie północnej, być może wtórnie przepruto tylko niewielki otwór szczelinowy.
Część wschodnią kościoła, apsydialną, wyróżniono wewnątrz sklepieniem kolebkowym, podczas gdy przeznaczona dla wiernych nawa posiadała drewniany strop lub była otwarta na więźbę dachową. Obie części rozdzielono lekko ostrołuczną arkadą tęczy, pozbawioną profilowania czy też jakiegokolwiek innego zdobienia. Ściany pokrywały pierwotnie gotyckie polichromie ścienne.
Stan obecny
Kaplica została zachowana w oryginalnej, bardzo prostej formie, jako jeden z niewielu niezmienionych średniowiecznych budynków sakralnych w regionie. Niestety po pierwotnych polichromiach ściennych, prawdopodobnie uszkodzonych w trakcie renowacji z lat 1968 – 1969, widoczne są jedynie nieduże pozostałości. W trakcie powyższych prac remontowych przemurowana została także korona murów obwodowych, co uniemożliwiło wyjaśnienie pierwotnego rozwiązania konstrukcji dachu. W 1990 roku odnowione zostały elewacje zewnętrzne kościoła.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Janura T., Matejka M., Oriško Š., Zvarová Z., Kaplnka sv. Anny v Beluši, „Pamiatky a múzeá”, 2/2011.