Historia
Murowany kościół w Zbyszycach wzniesiony został na początku XV wieku z fundacji Mikołaja Kempińskiego, chorążego wieluńskiego. Prawdopodobnie powstał na miejscu starszej budowli, gdyż miejscowa parafia wzmiankowana była w źródłach pisanych już w 1326 roku. Konsekrowany został przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego dopiero w 1447 roku, być może w związku z prowadzonymi już jakimiś pracami budowlano – remontowymi. W drugiej połowie XVI wieku kościół przejęty został przez arian, ale w ręce katolików powrócił w 1597 roku, kiedy to rekoncyliował go prepozyt tarnowski Krzysztof Kazimierski. W XVIII wieku kościół św. Bartłomieja został wyremontowany oraz powiększony o drewnianą dzwonnicę i drewniane gzymsy. W drugiej połowie XIX wieku wnętrze budowli pokryto polichromiami, które przysłoniły wcześniejsze z przełomu XVI i XVII wieku. Niestety w 2003 roku wybuchł pożar, który zniszczył dzwonnicę, dachy oraz strop nad nawą.
Architektura
Kościół otrzymał kwadratową w planie nawę i węższe prezbiterium, zamkniętego trójbocznie po stronie wschodniej, przy którym od północy dostawiona została niewielka zakrystia. Elewacje zewnętrzne budowli opięto cokołem i przyporami oraz przepruto ostrołukowymi oknami, przy czym zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną bez okien pozostała ściana północna i zachodnia nawy. Korpus nawowy przykryto dwuspadowym dachem.
Do wnętrza kościoła wiodły dwa gotyckie portale: zachodni o wykroju kotarowo – siodłowym z prostokątnym obramieniem nad którym osadzono tarczę z herbem Niesobia, oraz uskokowy, profilowany portal północny o wykroju ostrołukowym z prostokątnym obramieniem i z analogicznym herbem. Portal zachodni oflankowano nietypowymi, poziomymi otworami szczelinowymi, prawdopodobnie pełniącymi rolę otworów strzeleckich. Trzeci gotycki portal prowadził z wnętrza prezbiterium do zakrystii, która ze względów bezpieczeństwa nie otrzymała żadnego przejścia bezpośrednio na zewnątrz.
Wewnątrz prezbiterium nakryte zostało gotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym, ze zwornikami ozdobionymi kartuszami z herbami Niesobia, należącymi do fundatorów kościoła oraz wspornikami z tarczami herbowymi, głową ludzką i psem. W nawie założono drewniany strop płaski zaś w zakrystii ostrołuczne sklepienie kolebkowe. Nawę od prezbiterium rozdzieliła ostrołukowa arkada tęczy.
Stan obecny
Kościół pomimo nowożytnych przekształceń i zniszczeń spowodowanych pożarem zachował pierwotny układ przestrzenny. Bryła została nieco zniekształcona podwyższeniem murów obwodowych za pomocą drewnianego gzymsu, nie zachował się też pierwotny szczyt zachodni, a wieżyczka na kalenicy dachu jest nowożytna. Spośród detali architektonicznych uwagę zwracają trzy gotyckie portale oraz rzeźbione wsporniki sklepienia prezbiterium. Wewnątrz kościoła znajduje się płyta nagrobna zmarłego w 1490 roku Mikołaja Kempińskiego, gotycka podstawa chrzcielnicy oraz stalle z początku XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, województwo krakowskie, zeszyt 10, powiat nowosądecki, red. J.Szablowski, Warszawa 1953.