Historia
Wieś Żabów (Sabow) po raz pierwszy pojawiła się w źródłach pisanych w 1220 roku. Od 1344 roku była lennem rycerskim rodu von Koldenbec, a od 1526 roku rodziny von Plotze. Murowany kościół św. Jana Chrzciciela miał zostać wybudowany dopiero po połowie XVI wieku, gdyż datę 1569 umieszczono na kartuszu herbowym Bertrama von Plotze wmurowanym w ścianę świątyni. Być może jednak dotyczyła ona przebudowy, a sam kościół wzniesiono nieco wcześniej, około przełomu XV i XVI wieku. W drugiej połowie XVII wieku nowi właściciele wsi z rodziny Duringshofen ufundowali nowożytne wyposażenie wnętrza, które było modernizowane także w XVIII stuleciu. Pod koniec XIX stulecia zabytek został przebudowany, m.in. zyskał wówczas wieżę i zakrystię.
Architektura
Kościół pierwotnie był prostą, orientowaną budowlą salową, wzniesioną na planie prostokąta o wymiarach 18,6 x 8,4 metra (długość pierwotnie mogła być nieco mniejsza), bez wyodrębnionego zewnętrznie prezbiterium. Wszystkie ściany wymurowano z kamienia narzutowego o nieregularnym układzie, obciosanego od strony lica, cegły użyto jedynie w detalu architektonicznym. Większe głazy uzupełniano drobnymi kamieniami i ceglanym gruzem, zalanymi następnie zaprawą wapienną.
Najbardziej dekoracyjną elewację kościoła tradycyjnie utworzono po stronie wschodniej. Ścianę rozczłonkowano tam dużym, dwudzielnym oknem o ostrołukowo zamkniętych, uskokowych ościeżach, wypełnionym laskowaniem o kształcie litery Y. Wysokie ościeże okna weszło w pole szczytu, który ozdobiono pięcioma uskokowymi, ostorłucznymi blendami w układzie piramidalnym i dwoma mniejszymi blendami po bokach płyciny środkowej. Krawędzie szczytu ozdobione zostały kostkowymi sterczynami.
Jednoprzestrzenne wnętrze kościoła prawdopodobnie pierwotnie przykryte było drewnianą kolebką, gdyż na założenie sklepienia nie pozwalały gładkie, pozbawione przypór ściany, a płaski strop przeciąłby wysokie wschodnie okno. Oświetlenie wnętrza oprócz dużego otworu wschodniego zapewniały prawdopodobnie średniej wielkości okna o popularnych na późnośredniowiecznym Pomorzu uskokowych ościeżach, umieszczone zwłaszcza w ścianie południowej. Północna elewacja mogła pierwotnie być pozbawiona otworów.
Stan obecny
Obecna bryła i układ kościoła są mocno zaburzone w stosunku do późnogotyckiego pierwowzoru. Nawa została przedłużona ku zachodowi gdzie znajduje się neogotycka wieża, a od północy dobudowano współczesną zakrystię. Ponadto przekształceniu uległa większość otworów okiennych. Oryginalny kształt zachowała elewacja wschodnia, choć tamtejsze okno zamurowano a szczyt oblicowano cegłą z zachowaniem pierwotnego układu blend.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela, B.Szerniewicz, nr 5553, Żabów 1995.
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Pyritz, Stettin 1906.