Historia
Osada Wyszogród funkcjonowała już przy kasztelańskim grodzie w pierwszej połowie XIII wieku. W 1320 roku książę mazowiecki Wacław podarował prawo patronatu kościoła parafialnego w Wyszogrodzie klasztorowi w Miechowie, a w 1406 roku papież Innocenty VII na prośbę księcia Janusza I zatwierdził założenie klasztoru Braci Mniejszych przy kaplicy Wszystkich Świętych. Wybudowany wówczas kościół był w całości drewniany, choć na budowę murowanego prezbiterium w 1408 roku wskazywały akta XVII-wiecznej wizytacji. Prawdopodobnie jednak wzniesienie prezbiterium miało miejsce na początku XVI wieku. W 1510 roku dokonano jego konsekracji.
Przed 1596 rokiem do prezbiterium kościoła dostawiona została kaplica św. Anny, lecz nawa pozostawała wciąż drewniana. Murowaną w stylu barokowym wybudowano około 1612 roku lub po 1661 roku, kiedy to miał miejsce pożar kościoła. Wtedy też wzniesione zostały nowożytne zabudowania klasztorne. Kolejny niszczący pożar miał miejsce w 1773 roku, a odbudowę przeprowadzono dwa lata później. W latach 1804-1945 kościół należał do protestantów, gdyż zakonników rząd pruski przeniósł do Dobrzynia nad Wisłą. Po 1945 roku klasztor ponownie objęli w posiadanie franciszkanie.
Architektura
Konwent franciszkański usytuowany był poza średniowiecznym miastem, na niewielkim wzniesieniu przy nadwiślańskich skarpach, na terenie doliny zalewowej północnego brzegu Wisły. Założenie w średniowieczu składało się z murowano – drewnianego kościoła oraz prawdopodobnie drewnianego budynku klasztornego, przypuszczalnie wolnostojącego.
Prezbiterium kościoła klasztornego wzniesiono na planie orientowanego względem stron świata prostokąta wzmocnionego od zewnątrz przyporami, w narożach usytuowanymi pod skosem. Jego elewacje przeszyto w szachownicę wypalanymi do czarnego koloru zendrówkami. Elewację wschodnią przepruto pojedynczym oknem ostrołukowym flankowanym dwoma blendami, ponad którymi umieszczono schodkowy, gotycki szczyt. Uzyskał on formę pięcioosiową, rozczłonkowaną filarkami przechodzącymi w sterczyny, pomiędzy którymi w trzech strefach włożono ostrołukowe, tynkowane blendy, a nad nimi wimpergi z kolistymi przezroczami. Nawa o nieznanej formie pierwotnie była drewniana.
Stan obecny
Do czasów współczesnych gotycką formę od strony zewnętrznej zachowało jedynie prezbiterium kościoła klasztornego wraz ze szczytem i zdobioną blendami ścianą wschodnią. Ponadto częściowo gotycki charakter ma kaplica południowa z przekształconym szczytem, natomiast nawa oraz zabudowania klasztorne pochodzą z okresu baroku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Perlikowska-Puszkarska U., Wyszogród, woj. płockie. Klasztor Franciszkanów, „Informator Archeologiczny”, 15/1981.