Historia
Budowę gotyckiego kościoła w Wołowie rozpoczęto w 1391 roku, na miejscu starszej świątyni, której proboszcz Mikołaj wzmiankowany był już w 1288 roku. W latach 1406–1408 został nakryty sklepieniami, lecz niestety już w 1465 spłonął, co pociągnęło za sobą pierwszą poważną renowację (sklepienia miano ponownie założyć w 1495 roku). Pierwotnie był świątynią katolicką, jednak od momentu reformacji w XVI stuleciu, aż do drugiej połowy XX wieku służył protestantom. W 1504 roku w wołowskiej świątyni został pochowany książę Jan II Szalony, kontrowersyjny i awanturniczy władca, ostatni książę głogowsko-żagański z dynastii piastowskiej. Kolejny pożar dotknął budowlę w 1689 roku, a w 1711 roku przeszła ona prace remontowe. W 1908 roku kościół został powiększony o kruchtę po stronie zachodniej i inne nowe aneksy.
Architektura
Kościół wymurowany został z cegieł, kładzionych w układzie gotyckim, ze spieczonymi główkami układanymi we wzory. Powstał jako budowla orientowana względem stron świata, usytuowana w południowej części średniowiecznego miasta, w pobliżu murów obronnych. W średniowieczu zapewne otoczony był cmentarzem, odgrodzonym od zabudowań mieszkalnych. Ulica prostopadła w stosunku do prezbiterium łączyła go z placem rynkowym.
Pierwotnie kościół składał się z trójnawowego i czteroprzęsłowego, halowego korpusu wielkości 19,5 x 20,8 metra i wysokości 16 metrów oraz z nieco niższego wydłużonego prezbiterium o wymiarach 7,7 x 15,1 metra, składającego się z dwóch przęseł prostokątnych i wielobocznego zamknięcia na wschodzie (pięć boków ośmioboku). Od strony północnej, na styku ściany prezbiterium i nawy bocznej, umieszczona została czworoboczna wieża o wymiarach wnętrza 4,1 x 4,2 metra. W XV wieku po wschodniej stronie wieży dobudowana została zakrystia.
Cała budowla od zewnątrz wzmocniona została przyporami, pomiędzy którymi umieszczono duże, ostrołukowe okna o obustronnych rozglifieniach. Kościół przykryto wysokimi dachami, które w trakcie podwyższania wieży przekształcono nad korpusem w dwa dachy dwuspadowe oparte na ścianach szczytowych. Wejście do kościoła prowadziło od północy, czyli od strony miasta, prawdopodobnie przez otwartą kruchtę umieszczoną pomiędzy przyporami. Przypuszczalnie kolejny średniowieczny portal znajdował się w fasadzie zachodniej.
Wnętrza kościoła przykrywały sklepienia krzyżowo – żebrowe, oparte na geometrycznych wspornikach lub wtopione bezpośrednio w ściany. W prezbiterium żebra spięto dekoracyjnymi zwornikami talerzowymi. Elewacje dolnych partii murów pozostawały bez podziałów, jedynie przeprute wysokimi oknami. W przyziemiu wieży umieszczono zakrystię, a północną kaplicę, dobudowaną w okresie późnogotyckim, otwarto na prezbiterium szeroką arkadą. Została ona przykryta sklepieniem krzyżowo – żebrowym.
Stan obecny
Gotycka bryła kościoła zachowała się w dobrym stanie, jednak z powodu pożarów i nowożytnych renowacji w korpusie nawowym znajdują się dziś sklepienia barokowe, a w prezbiterium co prawda oryginalne, ale podtrzymywane przez barokowe wsporniki. Dodatkami nowożytnymi są kruchta zachodnia, południowa, aneks północny i aneks południowy przy prezbiterium. Przelicowane zostały, także cegłą maszynową, elewacje zewnętrzne, co zaburzyło gotycki układ z czarnych główek, choć zachowano wymiary cegieł średniowiecznych. Całkowicie zmienione zostało pokrycie dachowe kościoła, obecnie posiadające bardzo mały spadek w stosunku do stromych dachów gotyckich. Jedyny oryginalny maswerk okienny z około 1400 roku widoczny jest w zakrystii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kozaczewska-Golasz H., Halowe kościoły z XIV wieku na Śląsku, Wrocław 2013.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.