Historia
Kościół św. Mikołaja pojawił się w źródłach pisanych w 1288 roku przy okazji przekazania zakonowi cysterek. W pierwszej połowie XIV wieku został całkowicie przebudowany w stylu gotyckim. W XV wieku musiał być odbudowywany po wzmiankowanej w źródłach katastrofie budowlanej. Po pożarze w 1628 roku zlikwidowano sklepienia i obniżono nawę główną, przykrywając całość kościoła stropem belkowym. Zamurowano także górne partie okien w ścianie wschodniej i ostrołukowe połączenie nawy z wnętrzem wieży. Prawdopodobnie dopiero w trakcie tej przebudowy wstawiono drewniane empory i dokonano barokizacji wyposażenia. Kolejne przebudowy nastąpiły pod koniec XVIII i w XIX wieku. W efekcie generalnej przebudowy w latach 1857-1898 rozebrano i wzniesiono od nowa na starych fundamentach, ściany obwodowe obu naw bocznych, przebudowano najwyższą partię szczytu wschodniego oraz ponownie wybudowano najwyższą część wieży. Ostatni remont na skutek niemal zupełnego zniszczenia świątyni podczas II wojny światowej polegał na odbudowie wieży kościoła i przywróceniu funkcji sakralnych całemu obiektowi.
Architektura
Kościół zbudowano na południe od rynku miejskiego. Nie można stwierdzić jak dokładnie wyglądała XIII-wieczna, pierwotna świątynia. Po przebudowie z XIV wieku była to trójnawowa, pięcioprzęsłowa budowla gotycka w formie pseudobazyliki z wieżą zachodnią na planie kwadratu. Część wschodnia nie posiadała zewnętrznie wydzielonego prezbiterium, zakończona była ścianą prostą. Zwarta bryła została nakryta wysokim dachem dwuspadowym, ściany wzmocniono przyporami i poprzepruwano dużymi, ostrołukowymi oknami. Najbardziej reprezentacyjną formę otrzymała elewacja wschodnia z dwuosiową częścią środkową odpowiadającą nawie głównej, wyższą od bocznych i zwieńczoną schodkowym szczytem z blendami oraz sterczynami.
Wnętrze kościoła podzielono ośmiobocznymi filarami, dźwigającymi półkoliste łuki arkad. Wschodnia ściana nawy głównej została zaakcentowana dwoma wysokimi oknami w półkolistych wnękach. Ściany naw bocznych rozczłonkowano przyściennymi arkadami w których zostały rozmieszczone okna. Pierwotnie budowlę wieńczyły sklepienia krzyżowo – żebrowe z wyjątkiem wschodniego przęsła nawy głównej, gdzie prawdopodobnie zastosowano sklepienie oparte na polach trójkątnych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012
Strona internetowa parafiawolin.pl, Kolegiata pw. św. Mikołaja Biskupa.