Historia
Najstarsze informacje o osadzie Wojciechów pochodzą z lat 1328-1351. Pierwsze umocnienia prawdopodobnie wzniósł dziedzic wsi i kasztelan lubelski Piotr Szczekocki w drugiej połowie XIV wieku. Z jego synem Piotrem wiązać można rozbudowę murowanego dworu, który pozostawał w rękach Szczekockich do 1483 roku, kiedy to przeszedł w posiadanie Pileckich herbu Leliwa. Budowę wieży obronno – mieszkalnej przypisuje się Janowi Pileckiemu, który od 1514 roku był starostą lubelskim. W 1534 roku jego bratankowie wydzierżawili budowlę Firlejom, a później Stanisławowi Spinkowi. Od 1580 roku wieś pozostawała w rękach Orzechowskich, którzy na początku XVII wieku wznieśli obok warowni nowy pałac, a wieżę wykorzystywali do celów gospodarczych. Zarówno Spinkowie, jak i Orzechowscy byli protestantami, stąd też do ich siedziby przylgnęła nazwa „Ariańska”.
Architektura
Pierwszymi umocnieniami były dwa obwody ziemnych wałów na planie owalu, przedzielone fosą podobno powstałą jeszcze w XIII wieku. Zewnętrzny stok głównego wału umocniony był przynajmniej jednym rzędem palisady z bali drewnianych o grubości około 0,5 metra.
Murowany budynek z drugiej połowy XIV wieku wzniesiono w południowej części majdanu. Był zbudowany z kamienia i cegieł, posiadał wymiary 9,3 x 28,2 metra, mury grube na 1,2 metra i układ jednotraktowy, z trzema pomieszczeniami w przyziemiu. Krótsze ściany budynku zwrócone były na wschód i zachód, co zapewniało dobre nasłonecznienie długiej ściany południowej. Dwie z izb przyziemia: wschodnia i zachodnia, miały takie same wymiary, które wynosiły 6,9 x 8,4 metra. Pomieszczenie środkowe o wymiarach 6,9 x 6,6 metra zapewne było przejściową izbą wejściową, sienią. Przy tej części znajdowała się zewnętrzna przybudówka o wymiarach 2,4 x 3,6 metra. Najpewniej budynek był piętrowy, gdyż nawet ściany działowe posiadały znaczną grubość, a niewielka przybudówka przy południowej ścianie służyć mogła za klatkę schodową. Możliwe jest również, iż środkowa część budynku była wyższa od bocznych, tworząc rodzaj wieży. Elewacja budynku od strony dziedzińca mogła być zdobiona szkliwioną cegłą, licznie odnajdywaną podczas badań archeologicznych.
Wieża obronno – mieszkalna została wzniesiona w północnej części założenia, z miejscowych kamieni, na planie czworoboku o wymiarach 12×13 metrów. Zlokalizowano ją po lewej stronie wjazdu na majdan, wykorzystując najpewniej zagłębienie starszej fosy na posadowienie poziomu piwnicznego. Średniowieczny dwór musiał być wówczas w ruinie, gdyż do budowy wieży także z niego czerpano materiał budowlany. Wieża miała dwudzielne, sklepione piwnice oraz trzy lub cztery naziemne kondygnacje z których dwie dolne także były przykryte sklepieniami. Wejście do wieży znajdowało się od strony południowej, gdzie na początku XVII wieku dobudowano klatkę schodową. Prawdopodobnie w pierwszej połowie XVI wieku cały dawny dwór otoczono murem ze strzelnicami, by wzmocnić walory obronne założenia.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego ze średniowiecznego dworu zachowała się jedynie późnośredniowieczna wieża mieszkalna zwana Ariańską, przebudowana i powiększona w okresie nowożytnym o dobudówkę z klatką schodową. Obecnie mieści się w niej Gminny Ośrodek Kultury, Muzeum Regionalne, Muzeum Kowalstwa, Biblioteka Gminna, Punkt Informacji Agroturystycznej oraz kawiarnia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Grochecki K., Piotrowski M., Wokół fundacji Orzechowskich w Krupem i Wojciechowie [w:] Zamki Lubelszczyzny w źródłach archeologicznych, red. E.Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2015.
Jakimowicz T., Dwór murowany w Polsce w wieku XVI, Warszawa 1979.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Sypek A., Sypek R., Zamki i obiekty warowne ziemi lubelskiej i Podlasia, Warszawa 2009.