Historia
Wieś Winda (Wenden) przywilej lokacyjny uzyskała w 1389 roku. Do budowy murowanego kościoła przystąpiono po okrzepnięciu fundacji, około drugiej ćwierci XV wieku, zapewne w którejś przerwie między działaniami zbrojnymi polsko – krzyżackich konfliktów. W 1834 roku do średniowiecznego korpusu kościoła dobudowana została murowana wieża w miejsce starszej drewnianej, zniszczonej w trakcie wichury, rozebrano też ceglany mur otaczający przykościelny cmentarz. Następnie w trakcie remontu z 1901 roku mury korpusu wzmocniono przyporami. W 1975 roku kościół został poddany renowacji.
Architektura
Kościół wzniesiony został z kamienia polnego do około połowy wysokości murów, wyżej z cegły układanej w wiązaniu gotyckim. W średniowieczu budowlę tworzył salowy korpus o długości 25,8 metrów i szerokości 15 metrów, pozbawiony wyodrębnionego z bryły prezbiterium. Jedynym aneksem początkowo była niewielka zakrystia, umieszczono przy wschodniej części ściany północnej, zlicowana ze wschodnią elewacją korpusu.
Ściany kościoła pierwotnie opięte były jedynie lekko wysuniętym cokołem, nie wzmacniały ich żadne przypory. Artykulację ścian tworzył rytm naprzemiennie ułożonych ostrołucznych blend i nieco większych okien. W niektórych miejscach umieszczono dwie blendy obok siebie, natomiast w ścianie wschodniej pod ostrołuczną blendą na osi osadzono dodatkową płycinę dwułuczną w części cokołowej. Na dłuższych i krótszych bokach schemat układu blend i okien został odmiennie utworzony, ponadto rytm oparto na różnicach wielkości, dzięki czemu uniknięto wrażenia monotonii. Podział horyzontalny elewacji zapewniły tynkowane fryzy pod okapem dachu. Dwuspadowy dach korpusu osadzono na schodkowych szczytach. Wschodni, siedmioosiowy udekorowała piramida złożona z ostrołucznych, ciągłych blend, rozdzielonych trójkątnymi w przekroju lizenami przechodzącymi w sterczyny. Zachodni uzyskał bardzo podobną formę. Wejście do wnętrza nie podsklepionego korpusu wiodło portalami od zachodu i północy.
Zakrystia otrzymała bardzo podobny zestaw zdobień jak korpus: ostrołuczne blendy flankujące okno północne i wschodnie, tynkowany fryz opaskowy oraz zwrócony ku północy szczyt udekorowany czterema sterczynami, dzielony w pionie trzema blendami o piramidalnym układzie, a w poziomie krótkimi tynkowanymi fryzami na zwieńczeniu każdego stopnia. Zakrystię wyróżniono zdobieniem blend, których krawędzie utworzono z naprzemiennie czerwonych i czarnych cegieł.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego XV-wieczne mury obwodowe korpusu oraz zakrystii. Wieża po stronie zachodniej jest w całości tworem neogotyckim z XIX wieku, nowożytnym dodatkiem są również opinające korpus przypory. Niestety modyfikacje te negatywnie wpływają dziś na odbiór zewnętrznego wyglądu kościoła, z jego przemyślanym i konsekwentnie realizowanym w średniowieczu planem rozczłonkowania elewacji oknami i płycinami. Okna zostały nieco powiększone ale zachowały ostrołuczne zwieńczenia. Niestety portal zachodni zastąpiono neogotyckim, a portal północny nieco zmodyfikowano. Wnętrze posiada wystrój nowożytny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler in Natangen, red. A.Boetticher, Königsberg 1892.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.