Historia
Parafia w Wilkowie, wsi szlacheckiej, siedzibie rodów Awdańców – Wilków, a następnie Bylinów – Śreniawitów, powstała w 1300 roku. W 1395 roku po raz pierwszy wzmiankowany był miejscowy pleban. Obok jego kościoła w drugiej połowie XV wieku wzniesiono gotycką wieżę obronną, strzegącą szlaku ze Śmigla do Wielichowa, być może służącą również jako miejsce zamieszkania plebana lub miejscowego pana ziemskiego.
Późnogotycki kościół św. Jadwigi zbudowany został około lat 1540 – 1548, z fundacji ówczesnego właściciela Wilkowa, Piotra Ossowskiego, który cztery lata wcześniej zamienił dobra ze swym bratem Mikołajem, na Gościeszyn i Rakoniewice.
Od około połowy XVI wieku do 1643 roku kościół pozostawał w rękach protestantów z powodu przejścia właściciela wsi na arianizm. W ostatnim roku ich urzędowania w kościele odbył się synod, a już w 1644 roku powrócił on w ręce katolików. Na początku XVIII wieku świątynia została otoczona murem, a w 1800 roku dostawiona została kruchta.
Architektura
Kościół wzniesiono na dość wysokim pagórku pośrodku wsi. Powstał jako budowla salowa, czteroprzęsłowa, od wschodu zamknięta trójbocznie, z zakrystią i skarbczykiem od strony północnej. Wybudowano go z cegły w wiązaniu gotyckim, przy użyciu także ciosów kamiennych i zendrówki wykorzystanej do utworzenia fryzu z motywem rombu.
Mury kościoła wzmocniono przyporami, w tym w narożach przekątniowymi, natomiast elewację zachodnią ozdobiono po obu stronach ostrołucznego wejścia tynkowanymi blendami. Ponadto w cegle wymodelowano dwie maski, a powyżej wejścia dwudzielną płycinę z laskowaniem w formie krzyża, nad którą osadzono szczyt rozczłonkowany lizenami z tynkowanymi blendami. Elewacje zwieńczył fryz ażurowy z krzyżujących się cegieł. Wnętrze przykryto sklepieniem gwiaździstym o wybitnych walorach artystycznych, ściany pokryto figuralnymi polichromiami. Wewnętrzne elewacje rozfragmentowano lizenami o sfazowanych krawędziach.
Obok kościoła, w odległości około 12 metrów, jeszcze przed jego wzniesieniem, postawiono czworoboczną w planie, wolnostojącą wieżę o długości boków wynoszącej 6 metrów, opiętą trójuskokowymi przyporami. Pierwotnie wejście do niej prowadziło na wysokości pierwszego piętra. Dalej z piętra na parter wiodły murowane, spiralne schody, natomiast w górę pomiędzy drewnianymi stropami używano drabin. Wieża najpewniej oprócz funkcji obronnej pełniła także rolę mieszkalną, gdyż na najwyższej kondygnacji znajdował się kominek oraz wykusz, raczej służący jako latryna niż element obronny.
Stan obecny
Kościół zachował się w swej pierwotnej, późnogotyckiej, formie, choć kruchta jest dodatkiem nowożytnym. W jego polach tarczowych ścian, dojrzeć jeszcze można polichromię figuralną z około połowy XVI wieku. Obok kościoła usytuowany jest cenny zabytek – czworoboczna wieża z drugiej połowy XV wieku, użytkowana obecnie jako dzwonnica. Znajdująca się obok brama na przykościelny teren, ze schodkowym szczytem, datowana jest na XVI wiek.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Grzybkowski A., Gotycka architektura murowana w Polsce, Warszawa 2016.
Kowalski Z., Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010.
Maluśkiewicz P., Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Poznań 2008.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.