Historia
Kościół parafialny w Wilkowie Średzkim (Wilkau bei Neumarkt) zbudowany został na przełomie XIV i XV wieku, prawdopodobnie na miejscu starszej świątyni, gdyż miejscowa parafia potwierdzona została po raz pierwszy już w 1325 roku. Wzmiankowany był wówczas proboszcz o imieniu Sydilmannus. W XVI wieku na fali reformacji kościół przejęty został przez protestantów. Katolicy odzyskali go w 1654 roku, choć pełnił już wówczas tylko funkcję filialną, podległą parafii w Chmielowie. Kościół odnawiany był na przełomie XIX i XX wieku, a następnie remontowany w latach 1976-1978, 1984 i 1994.
Architektura
Kościół zbudowano z łączonego zaprawą kamienia polnego o zróżnicowanej wielkości, jako budowlę jednonawową na planie krótkiego prostokąta, z węższym i nieco niższym prezbiterium, po stronie wschodniej zamkniętym trójbocznie, do którego od północy na początku XVI wieku przystawiono niewielką prostokątną zakrystię. Całość usytuowana została pośrodku wsi, na płaskim terenie wydzielonym pod przykościelny cmentarz.
Wnętrze kościoła oświetlały ostrołuczne okna, przebite od południa i wschodu. Zgodnie ze średniowieczną tradycją pozbawiona była ich ściana północna nawy. Zwyczaj ten miał niewątpliwie znaczenie praktyczne, bowiem to od południa można było uzyskać najwięcej słonecznego światła, być może również kierowano się względami ideowymi, wynikającymi ze średniowiecznego mistycyzmu, który stronę północną rezerwował dla złych mocy, od których trzeba się było odgrodzić.
Wnętrze nawy pierwotnie przykryte było drewnianym stropem, prezbiterium zaś sklepieniem żebrowym – krzyżowym nad przęsłem prostokątnym i sześciodzielnym nad wielobocznym przęsłem wschodniego zamknięcia. Oba przęsła rozdzielono żebrem jarzmowym (gurtem). Żebra osadzono wiązkami na prostych wspornikach z uskokami, pojedyncze żebra wtopiono też bezwspornikowo w ściany (we wschodnim zamknięciu prezbiterium). Nawę od prezbiterium oddzielono pozbawioną ozdób arkadą tęczy, zwieńczoną łukiem odcinkowym. Wewnętrzne elewacje prezbiterium pokryte zostały barwnymi malowidłami.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny oraz sklepienie w prezbiterium i zakrystii, choć nie dotrwała wieża widoczna na weducie F.B. Wernhera z XVIII wieku. Wewnątrz prezbiterium na ścianie północnej i północno – wschodniej zobaczyć można ścienne polichromie z czasu budowy świątyni oraz z przełomu XV i XVI wieku wieku (św. Krzysztof z Dzieciątkiem Jezus, Sąd Ostateczny z Chrystusem na tęczy, św. Jan Ewangelista i Maria). Wyposażenie kościoła uległo wymianie w czasach nowożytnych, przetrwał jedynie dzwon w 1526 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lutsch H., Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889.
Oszczanowska B., Sebzda B., Trenkler D., Studium wartości kulturowych gminy Kostomłoty, powiat średzki, województwo dolnośląskie, Wrocław 2010.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.