Historia
Pierwsza wzmianka o wsi Wilczków (Wilscow, Wilczkow, Wilczow, od XVI wieku Wildschau) odnotowana została w 1297 roku, kiedy to rycerz Bauvor sprzedał braciom Hermanowi i Lutkowi Eichelborn 12 łanów należących do osady. Kościół w Wilczkowie po raz pierwszy wzmiankowany był w źródłach pisanych w 1307 roku. Wówczas to Herman Eichelborn sprzedał trzecią część sołectwa i prawo patronatu nad świątynią, prawdopodobnie będącą jeszcze konstrukcji drewnianej.
Gotycki, murowany kościół zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku, co zapewne miało związek z lokacją Wilczkowa na prawie niemieckim, przeprowadzoną w 1340 roku. Miejscowy pleban został w niej uposażony dwoma łanami ziemi, jak odnotowano w 1353 roku. Prawdopodobnie około czwartej ćwierci XIV wieku wnętrze kościoła ozdobiono ściennymi malowidłami, natomiast pod koniec XV lub na początku XVI wieku dobudowano zakrystię.
W okresie reformacji kościół przeszedł w ręce protestantów, którzy użytkowali go do okresu kontrreformacji i zwrócili katolikom w 1654 roku. W XVIII wieku w trakcie jednego z remontów zatynkowano średniowieczne polichromie. W 1826 roku kościół znajdować się miał w tak złym stanie, że zawaleniem groziło jego sklepienie. W 1861 roku naprawiono wieżę oraz dachy i okna, natomiast w 1891 roku przy elewacji zachodniej zbudowana została kruchta. W czasie II wojny światowej zniszczone zostało zwieńczenie wieży, którego odbudowa przeprowadzona została w latach 1963-1967. Pięć lat później odsłonięto i poddano konserwacji ścienne polichromie.
Architektura
Kościół usytuowano we wschodniej części osady na niewielkim wzniesieniu, otoczonym cmentarzem i powstałym w XVI lub XVII wieku murem obronnym ze strzelnicami. Do wysokości parapetów okiennych świątynię zbudowano z łamanego granitu, a powyżej z cegły, z użyciem mocno wypalanej zendrówki. Kościół otrzymał formę budowli jednonawowej na planie prostokąta, z krótkim, wielobocznym prezbiterium po stronie wschodniej oraz niewysoką wieżą wtopioną w zachodnią część nawy. Do prezbiterium po stronie północnej w XVI wieku przystawiono zakrystię.
Mury nawy i prezbiterium wzmocnione zostały od zewnątrz wydatnymi przyporami oraz opięte cokołem. Ściany otoczono pod okapem fryzem z ukośnie ustawionych cegieł, elewacje ujęto też kamiennym gzymsem kapnikowym. Otwory okienne nawy i prezbiterium zamknięto łukiem ostrym, obustronnie rozglifiono i wypełniono maswerkami o trójlistnych motywach. W ścianie południowej umieszczono ostrołuczny portal wykonany z piaskowcowych bloków. Drugi portal wejściowy znajdował się w ścianie zachodniej nawy.
Wewnątrz nawa pierwotnie prawdopodobnie przykryta była drewnianym stropem, a prezbiterium sklepieniem sześciodzielnym. Późnośredniowieczna zakrystia przykryta została sklepieniem kolebkowym. W północnej ścianie nawy, w grubości muru, wykonane zostały wąskie, jednobiegowe, kamienne schody prowadzące na poddasze i wieżę. Nawę oddzielono od prezbiterium ostrołuczną arkadą tęczy. W północnej ścianie prezbiterium umieszczono sakramentarium, ujęte obramieniem zwieńczonym łukiem w ośli grzbiet, wsparte na konsoli z przedstawieniem męskiej głowy.
Sklepienie oraz ściany prezbiterium ozdobiono gotycką polichromią o bogatym programie ikonograficznym. Utworzono wielostrefową kompozycję, dzieloną na kwatery z wizerunkami postaci świętych. Na sklepieniu prezbiterium umieszczone zostało przedstawienie Sądu Ostatecznego oraz scena zmartwychwstania zmarłych. Na ścianach i w glifach okiennych umieszczono przedstawienia Madonny Apokaliptycznej oraz świętych, między innymi św. Jerzego walczącego ze smokiem.
Stan obecny
Kościół stanowi dziś przykład dobrze zachowanej gotyckiej, wiejskiej budowli sakralnej o niewielkich wymiarach, ale o stosunkowo rozbudowanym programie architektonicznym. Niestety od zachodu średniowieczną konstrukcję przysłania nowożytna kruchta wykonana z maszynowej cegły. Spośród detali architektonicznych przetrwał kamienny maswerk w oknie we wschodniej ścianie prezbiterium, portal południowy, fryz i gzymsy. Wewnątrz kościoła zachowało się sklepienie oraz gotyckie sakramentarium. Wciąż widoczne są malowidła na ścianach, okiennych glifach i sklepieniu prezbiterium. Niewielkie fragmenty polichromii odkryte zostały również na ścianach nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół filialny p.w. Wniebowzięcia NMP, M.Czyszczoń, nr 10734, Wilczków 1999.
Lutsch H., Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Breslau, Breslau 1889.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.