Historia
Kościół św. Katarzyny wybudowany został około 1530-1534 roku z fundacji Stanisława Dąbrówki, pierwotnie w Gierałtowicach, na miejscu starszej budowli sakralnej wzmiankowanej w źródłach pisanych w 1355 i 1447 roku. W 1676 roku został odnowiony, natomiast w 1844 roku cieśla Mateusz Pindur z Chudowa dobudował do nawy wieżę. Według protokołu wizytacji z 1679 roku budynek pełnił rolę kościoła parafialnego. W tym samym roku spłonąć miała położona przy nim plebania, na miejscu której wzniesiono nową. Pod koniec XIX wieku w Gierałtowicach wybudowano nowy, murowany kościół, przez co stara budowla utraciła na znaczeniu. Z tego powodu kościół w 1976 roku został przeniesiony do wsi Wielopole.
Architektura
Kościół pierwotnie usytuowany był na wzgórzu górującym nad wiejską drogą. Wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, czyli ze ścian składających się z ułożonych poziomo wieńców, montowanych z bierwion które łączono w narożach na zamki. Otrzymał prostokątną w planie nawę oraz nieco węższe i niższe od niej, trójbocznie zamknięte prezbiterium po stronie wschodniej, przy którym od północy znajdowała się zakrystia.
Prezbiterium i nawa pokryte zostały oddzielnymi dachami siodłowymi (wielopołaciowym nad wschodnim zamknięciem), podtrzymywanymi przez więźbę krokwiowo – jętkową. Kalenicę nawy i prezbiterium założono na różnej wysokości, ale obie części kościoła miały dach wysoki, ze stromymi połaciami charakterystycznymi dla późnego gotyku. Zarówno w nawie jak i prezbiterium więźba miała formę dwujętkową. Belki wiązarowe wypuszczono wspornikowo poza obrys ścian, tworząc tym samym okap. Dachy pokryte zostały gontem.
Do wnętrza kościoła wiodły dwa wejścia: od strony wieży z drzwiami ozdobionymi gotyckimi okuciami i boczne od południowej strony nawy, poprzedzone małą, zapewne wtórną kruchtą. Wewnątrz na stropie prezbiterium umieszczona została późnogotycka polichromia o charakterze ornamentalnym, wykonywana ze specjalnych skórzanych szablonów zwanych patronami. Malowidła pokrywały też ściany nawy i prezbiterium. Obie te części połączył prosty, czworoboczny otwór, pierwotnie zapewne z belką tęczową usztywniającą i wzmacniającą konstrukcję.
Stan obecny
Kościół obecnie nie jest orientowany względem stron świata, gdyż po przeniesieniu z Gierałtowic jego dłuższa oś umieszczona została na linii północ – południe. Zachował pierwotny układ przestrzenny z późniejszą, nowożytną już wieżą, ale wzniesioną na wzór starych dzwonnic jakie powstawały pod koniec średniowiecza (konstrukcji słupowej z lekko wysuniętą izbicą). Zakrystia została przebudowana lub gruntownie odnowiona, ponieważ jej belki cięte są maszynowo. Rekonstrukcją jest wieżyczka na sygnaturkę, odbudowana na miejscu zniszczonej w trakcie II wojny światowej. Współczesna jest także kamienna podmurówka tworząca murowane piwnice oraz pokrycie dachowe. W związku z przeniesieniem zabytku wymieniono też część elementów konstrukcyjnych (większość więźby dachowej). Na stropie prezbiterium zachowała się późnogotycka polichromia, ale zniszczone zostały malowidła na ścianach. Z pierwotnego wyposażenia przetrwał zamek drzwiowy i kłódka z XV wieku oraz późnogotyckie rzeźby z XVI stulecia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół parafialny pod wezwaniem św. Katarzyny i Matki Boskiej Różańcowej, R.Rajnich-Walawender, nr 5091, Rybnik Wielopole 1996.
Kubik J., Kościoły drewniane na Śląsku, Gliwice 2018.
Matuszczak J., Studia nad kościołami drewnianymi na Górnym Śląsku, Bytom 1989.