Historia
Cmentarzysko powstało około I-III wieku n.e. Za jego początek uznaje się lata 70 i 80-te n.e., a więc czas przybycia skandynawskich Gotów i Gepidów na Pomorze, z obszaru dzisiejszej południowej Szwecji. Wędrówka tych ludów przyczyniła się do powstania kultury zwanej w Polsce wielbarską. Około 200 roku przybysze opuścili tereny Pomorza, udając się w dalszą wędrówkę na południe. Przemieścili się poprzez Mazowsze, wschodnią część Małopolski, Podlasie, Wołyń i Polesie na Ukrainę oraz aż do Rumunii. Tam utworzyli za Hermanaryka silny związek plemienny, który zagroził sąsiednim prowincjom rzymskim.
Kręgi kamienne były specyficznym przejawem życia społecznego ludności północnogermańskiej. Były konstrukcjami kultowymi, które pomimo obecności na obszarze cmentarzyska, nie pełniły wyłącznie roli nekropoli. Uważa się, iż kręgi były miejscami zgromadzeń plemiennych i rodowych, tzw. tingów, a zapewne również miejscami odprawiania obrzędów i składania ofiar. W uroczystościach tych przeplatały się sprawy publiczne z zabiegami magicznymi. Być może przeprowadzano wróżby i przy pomocy składanych ofiar gromadnie podejmowano decyzje. Sąsiedztwo pochówków zmarłych przodków mogło stwarzać atmosferę miru wiecowego, niezbędną przy podejmowaniu spornych spraw. Sąsiedztwo kręgów z cmentarzyskiem dawało rękojmię zachowania powagi, ograniczało swobodę sięgania po miecz i nakłaniało do zgody.
Skandynawskie tingi, czyli wiece plemienne, zgodnie z tradycją zwoływano pod gołym niebem, w miejscach koliście ogrodzonych. Za zgodą zgromadzenia podejmowano uchwały, rozpatrywano sporne sprawy, przeprowadzano sądy. W pierwszych wiekach naszej ery tingi zwoływano dwa razy do roku: późną wiosną i późną jesienią, czyli w porach zbliżonych do letnich i zimowych przesileń. Na tingach składano ofiary z bydła, jedzenia i napoi, a w czasie głównych tingów także z ludzi.
Architektura
Cmentarzysko usytuowano na północno – zachodnim brzegu Jeziora Długiego, na wyniosłym wzgórzu. Składało się ono z co najmniej czterech kamiennych kręgów oraz około 20 kurhanów. Średnica największego kręgu wynosiła 26 metrów. Kamienie wkopywano w ziemię pionowo, w regularnych od siebie odstępach, natomiast pośrodku prawie każdego koliska umieszczane były pojedyncze głazy o kształtach steli (sterczące pionowo duże głazy). Każdy krąg składał się z kamieni narzutowych o wysokości około 1,5 metra, które poddawano po zwiezieniu pewnej obróbce. Tworzono przysadziste podstawy, a jednemu z szerszych boków nadawano gładkość, aby owalnym licem skierować go do wnętrza kręgu. Głazy wkopywane były na głębokość nie większą niż pół metra. W niektórych kręgach głazy otoczone były u podstawy małymi kamieniami.
Groby ciałopalne lub szkieletowe znajdowały się w różnych miejscach, ale wyłącznie w obrębie kręgów i pod kurhanami. Było to wyjątkowe, gdyż kamienne kręgi na innych cmentarzyskach gockich nie posiadały zbyt dużo pochówków. W Węsiorach kręgi je zawierały, za wyjątkiem wielkiego kręgu zwanego sędziowskim, usytuowanego w górnej części kompleksu. Pochówki ciałopalne zazwyczaj umieszczano na głębokości od 0,5 do 1 metra, zaś szkieletowe na poziomie 1,5 metra do 2 metrów. Kurhany miały koliste podstawy o średnicy od 4 do 16 metrów i niekiedy również stele kamienne na szczycie.
Stan obecny
Na terenie cmentarzyska zachowały się trzy kamienne kręgi i część czwartego oraz 20 kurhanów. Oprócz nich w Węsiorach zobaczyć można skansen, rekonstrukcję gockiego grodu nawiązującego do epoki wędrówek ludów. Wśród chat i obiektów obronnych odbywają się koncerty, warsztaty teatralne, ceramiczne, pokazy walk rycerskich i tańca oraz tzw. Biesiada Gocka.
pokaż skansen archeologiczny na mapie
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Breske A., Ellwart J., Kamienne kręgi Gotów, Gdynia 2018.
Strona internetowa suleczyno.pl, Cmentarzysko z kręgami kamiennymi w Węsiorach.