Historia
Pierwszą strażnicę na ziemiach pruskiego plemienia Galindów nad rzeką Węgorapą, zapewne jeszcze drewniano – ziemną, wznieśli Krzyżacy w 1335 roku, lecz już w 1365 roku zniszczył ją najazd litewski pod wodzą księcia Kiejstuta. Nowy murowany zamek zbudowano w 1398 roku z inicjatywy wielkiego marszałka i komtura Królewca Wernera von Tettingen, z przeznaczeniem na siedzibę krzyżackiego wójta. Jego nazwa Angerburg pochodziła albo od pruskiej nazwy rzeki Angerapp, gdzie anger oznaczało krzywy, albo z pokrewnego języka litewskiego, w którym ungurys oznacza węgorza, a uppa rzekę.
Zamek nie posiadał zbyt dużego znaczenia militarnego i leżąc na uboczu nie zapisał się w dziejach konfliktów polsko – krzyżackich. Po przegranej przez zakon wojnie trzynastoletniej, w 1469 roku z powodu długów i braku środków na wypłacenie zaległych należności zaciężnym wojskom, Krzyżacy oddali zamek w zastaw rycerzom braciom Hansowi i Anzelmowi von Tettau. W późniejszym okresie wielki mistrz Albrecht Hohenzollern przekazał Angerburg na rzecz Christopha Schenka Tautenberga.
Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku zamek stał się siedzibą starostów książęcych, którymi byli przedstawiciele pruskiej arystokracji. W XVII wieku Węgorzewo często odwiedzali książęta, elektorzy, bywał w nim także dwukrotnie król Stanisław Leszczyński oraz Fryderyk Wielki. Musiał więc zamek przejść nowożytne przebudowy, które uczyniły z niego wygodniejszą rezydencję (m.in. okrągła wieża schodowa na dziedzińcu).
W XVIII wieku Angerburg zatracił już cechy obronne i nabrał wyglądu manierystycznego pałacu. W 1835 roku zniszczył go wielki pożar po którym został co prawda odbudowany, lecz z przeznaczeniem na sąd i więzienie. Prace te całkowicie zatarły pierwotny wygląd zamku. Ostatnie zniszczenia przyniosła II wojna światowa, po której zachowały się jedynie mury obwodowe. Odbudowę przeprowadzono na początku lat 80-tych XX wieku.
Architektura
Zamek wzniesiono w zachodniej części rzecznej wyspy, z powodu której trzeba było dostosować układ budowli do formy terenu. Otrzymał on w planie kształt nieregularnego, wydłużonego trapezu, skierowanego kątem prostym w stronę położonej na brzegu osady. Podzamcze ulokowano we wschodniej części wyspy, przy czym od rdzenia zamku zostało ono oddzielone fosą, uzyskaną przez przekopanie kanałów łączących oba ramiona opływającej wyspę rzeki.
Główny dom zamkowy, prawdopodobnie trójkondygnacyjny, podpiwniczony, o długości około 72 metrów, stał na samym północno – wschodnim cyplu wyspy i sąsiadował z drugim, być może gospodarczym skrzydłem, ulokowanym pod kątem prostym, długim na 62 metry. Nie ma pewności czy średniowieczny zamek posiadał już narożne, cylindryczne wieże, lecz zostały one umieszczone na rycinie z początku XVII wieku i nie można wykluczyć ich istnienia już w czasach krzyżackich. Brama wjazdowa na dziedziniec znajdowała w głównym skrzydle, skierowana w stronę podzamcza. Zapewne poprzedzał ją zwodzony most przerzucany ponad fosą.
Rozplanowanie na zamku poszczególnych pomieszczeń nie jest znane, ale zapewne powielono średniowieczny schemat z komorami gospodarczymi i pomocniczymi w przyziemiu oraz komnatami mieszkalnymi i reprezentacyjnymi na piętrze. Poddasze w zamkach krzyżackich służyło celom obronnym i magazynowym. W inwentarzach z XV i początku XVI wieku wymieniana była kaplica zamkowa pod wezwaniem św. Katarzyny oraz szereg pomieszczeń gospodarczych takich jak: kuchnia, piwnice, spiżarnie, piekarnia, browar i zbrojownia. W domu głównym z pewnością znajdował się refektarz i izba wójta. Przy zamku działał również młyn wodny na Węgorapie, a na podzamczu folwark.
Stan obecny
Zachowany do dnia dzisiejszego zamek całkowicie zatracił pierwotne cechy stylistyczne na skutek wielokrotnych przekształceń i zniszczeń, a oryginalne mury w większości ukryte są pod współczesnymi tynkami, co utrudnia rozpoznanie pierwotnego układu wnętrz. Obecnie zamek znajduje się w rękach prywatnego inwestora, który dostosowuje go na potrzeby planowanego hotelu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Garniec M., Garniec-Jackiewicz M., Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006.