Historia
Na miejscu gdzie później stanął zamek, istniała warowna siedziba rodu Święców, wymieniona w źródłach pisanych w 1307 roku. Po przejściu Tucholi w ręce zakonu krzyżackiego utworzono na jej miejscu samodzielną komturię, a w 1346 roku lokowano miasto. Wpadło ono wraz z zamkiem w ręce polskie po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku, choć wkrótce potem zostało przez krzyżaków odzyskane. W 1433 roku Tuchola obroniła się przeciwko husyckiej rejzie wspomagającej Królestwo Polskie. Wraz z wybuchem wojny trzynastoletniej kontrolę nad zamkiem przejął Związek Pruski, który dzierżył go do końca konfliktu. Po 1466 roku zamek stał się siedzibą polskich starostów. W latach 1657 i 1659 Tucholę spustoszyli Szwedzi, a część z zabudowań zamku miała zostać zniszczona na skutek wybuchu prochu. W momencie zagarnięcia przez władze pruskie po pierwszym rozbiorze Polski, zamek był już mocno zrujnowany. Prawie całkowicie rozebrano go po pożarze miasta z 1781 roku, wykorzystując średniowieczny materiał do odbudowy domów miejskich.
Architektura
Zamek stanowił rozległy, otoczony murem i fosą kompleks, w skład którego wchodziła główna część z domem komtura oraz dwa przedzamcza po stronie północno – zachodniej i północnej, całość zaś od wschodu sąsiadowała z miastem, również otoczonym fosą i murami obronnymi. Fortyfikacje warowni na małej części obwodu były połączone z obwarowaniami miasta, ale zamek zachowywał niezależność gdyż był oddzielony murem z bramą od zabudowań miejskich.
Główny dom zamkowy wzniesiono z cegły na kamiennej podmurówce, na planie prostokąta, w południowo – zachodnim narożniku miasta i jednocześnie w południowo – wschodniej części terenu zamkowego. Dom otaczał własny mur obwodowy, dodatkowo zabezpieczony fosą zasilaną wodami Jeziora Zamkowego. Prawdopodobnie w przyziemiu posiadał typowy dla średniowiecza podział na trzy pomieszczenia ułożone w jednym trakcie.
Większe podzamcze północno – zachodnie tworzyło w planie kształt zbliżony do trapezu. Od zachodu zabezpieczała go rzeka Kicz, od północy bagna i kanał oraz od wschodu fosa oddzielająca mur zamku od obwarowań miejskich. Fosa biegła również między podzamczem a głównym domem zamkowym, natomiast między drugim, mniejszym podzamczem istniało połączenie po północnej stronie głównego domu. Ponadto na teren przedzamcza wiodły dwie bramy: furta zamkowa od strony zachodniej i główna brama po stronie północnej.
Stan obecny
Zamek nie przetrwał do czasów współczesnych. Jedyne relikty murów zachowały się w piwnicach w obecnym budynku Urzędu Gminy i Starostwa Powiatowego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreise Marienwerder (westlich der Weichsel), Schwetz, Konitz, Schlochau, Tuchel, Flatow und Dt. Krone, red. J.Heise, Danzig 1887.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.