Historia
Kościół św. Idziego zbudowany został w drugiej ćwierci XIII wieku, z fundacji biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, rzekomo na miejscu kościoła z XI wieku. W 1591 roku ukończono gruntowny remont budowli, w której wymurowano wówczas na nowo fasadę zachodnią i rozebrano emporę zachodnią. W XVII lub w XVIII wieku przebito nowe otwory w fasadzie zachodniej i dobudowano kruchtę. Pomimo prowadzonych prac budowlanych, w 1738 roku stan dachu i sklepień świątyni określony został jako bardzo zły. W 1803 roku przeprowadzono gruntowny remont budowli, w 1887 roku wnętrze nawy wybielono i nakryto nowym stropem, a w latach 1945-1946 sklepiono na nowo prezbiterium. W latach 1952-1954 wykonano kolejną renowację obiektu, powtórzoną w okresie 2010-2012, gdy przeprowadzono przy kościele generalne prace restauratorskie. Wymieniono wówczas pokrycie dachowe, poprawiono estetykę fasad i odtworzono romańskie okno.
Architektura
Kościół powstał jako budowla orientowana względem stron świata, a więc z prezbiterium skierowanym ku wschodowi, wzniesiona z ciosów piaskowcowych układanych w regularne warstwy. Pierwotnie składał się z jednonawowego korpusu na planie prostokąta o wymiarach wnętrza około 10,6 x 15,3 metra, oraz węższego i niższego, kwadratowego prezbiterium o długościach boków wynoszących 5,6 metra.
Elewacje zewnętrzne kościoła artykułowane były narożnymi lizenami przy prezbiterium, cokołem i gzymsem podokapowym. Budowlę oświetlały niewielkie romańskie okna o półkolistych zwieńczeniach i szerokich rozglifieniach od zewnątrz i do wnętrza. Przebito je nie tylko od południa i wschodu, ale dość nietypowo dla średniowiecza również w ścianach północnych. Wejście prowadziło od południa do nawy, gdzie w okresie późnego gotyku wstawiono nowy portal.
Wewnątrz w zachodniej części nawy pierwotnie znajdowała się empora, nie stwierdzono natomiast śladów sklepienia, zamiast którego nad nawą znajdował się strop drewniany. Empora była trybuną wspartą na dwóch kolumnach podtrzymywanych przez trzy arkady i niewysoki parapet. Wnętrze prezbiterium otrzymało sklepienie krzyżowo – żebrowe ponad pojedynczym przęsłem. Od nawy oddzielone było ostrołuczną arkadą tęczy o bogatym profilu ozdobionym wklęską z dekoracyjnymi guzami.
Stan obecny
Kościół zachował się do dnia dzisiejszego w dobrym stanie, ale niestety w epoce nowożytnej nie uniknął wielu ingerencji w oryginalne średniowieczne mury, spośród których największą było całkowite przebudowanie fasady zachodniej, dostawienie zakrystii, kruchty i przypory południowej oraz przebicie nowych i przekształcenie pierwotnych okien. Spośród pierwotnych detali architektonicznych w południowej ścianie prezbiterium widoczny jest fragment fryzu plecionkowego, a w kruchcie południowej późnogotycki portal. Ponadto oryginalna jest arkada tęczy i nisza w południowej ścianie prezbiterium, natomiast sklepienie prezbiterium pochodzi z 1946 roku. Pierwotne otwory okienne pozostały w ścianach północnych nawy i prezbiterium, oraz w południowej ścianie nawy (przy narożniku południowo – zachodnim). Spośród dawnego wyposażenia, obecnie w kościele znajduje się gotycka płaskorzeźba z XVI wieku, tryptyk z około 1540 roku oraz romańska chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, red. M. Walicki, Warszawa 1971.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.
Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.