Historia
Pierwotnie na szczycie wzniesienia znajdował się gród kasztelański, który stracił w XIII wieku znaczenie, z chwilą powstania pobliskiego miasta i zamku Bolkowa. Stanowił on jedną z warowni zabezpieczających Śląsk od strony Czech, strzegąc przejścia przez Przełęcz Lubawecką w głąb Polski. Prawdopodobnie w latach 1245-1272 w dawnej kasztelani osiadł możny ród Świnków. Jego protoplastami mógł być ostatni kasztelan grodu Piotr, lub ewentualnie znany z późniejszego falsyfikatu Jazo. Z inicjatywy Świnków około połowy XIV wieku na wzgórzu zamkowym zbudowano masywny donżon.
W następnych stuleciach właścicielami zamku byli kolejni przedstawiciele rodu. W XIII i XIV wieku Gunczelin, Henryk oraz dwaj Gunczele, starszy zmarły pod koniec XIV wieku i młodszy który żył do około 1411-1413 roku. Ze Świn prawdopodobnie wywodził się Jakub Świnka, arcybiskup gnieźnieński w latach 1283–1314, bliski współpracownik Przemysła II Wielkopolskiego i Władysława Łokietka, jeden z wybitniejszych polityków średniowiecznej Polski i zwolennik zjednoczenia w okresie rozbicia dzielnicowego. W latach 1420-1503 zamek dzierżył kolejny Gunczel. W jego czasach husyckie grabieże i zniszczenia szczęśliwie omijały Świny, a zamek był rozbudowywany. Brał on także udział w zwalczaniu band rabusiów, zdobywając między innymi zamek w Płoninie, zajmowany przez znanego raubrittera Czyrna.
W drugiej połowie XV wieku i w XVI stuleciu na zamku mieszkał kolejny długowieczny przedstawiciel rodu – Burgmann, żyjący ponoć 110 lat. Po nim, między 1510 a 1606, dziedzicem miejscowych dóbr został Jan Świnka. Prawdopodobnie z ich inicjatywy doszło do kolejnych, tym razem renesansowych już przekształceń zamku, które jednak nie wniosły istotnych zmian w ukształtowaniu Świn (nowe otwory okienne, przebudowa wnętrz). Ostatnia, tym razem poważna przebudowa miała miejsce w latach 20-tych XVII wieku z inicjatywy Jana Zygmunta. Zamek stał się wtedy warowną, późnorenesansową rezydencją. Jako jeden z niewielu na Śląsku nie został nigdy zdobyty, ani przez husytów, ani przez Szwedów, jednak wkrótce potem jego znaczenie zmalało, przeszedł w ręce bocznej linii rodu i całkowicie podupadł. Upadek przyspieszyły spustoszenia z okresu Wojny Siedmioletniej, a następnie zamiana zamku na skład zboża i słomy. W 1769 roku zabudowania zostały opuszczone, a huragan z 1868 i pożar z 1876 dopełniły ruiny. Pierwsze prace zabezpieczające prowadzono w latach 30-tych XX wieku.
Architektura
Zamek wzniesiono na szczycie skalistego cypla. Jego najstarszą częścią była kamienna wieża mieszkalno – obronna, otoczona murem obwodowym w kształcie owalu. Była ona podpiwniczona i czterokondygnacyjna, zbudowana na planie prostokąta o wymiarach 12×18 metrów. Grubość zbudowanych z łamanego kamienia ścian dochodziła do 2,5 metra. Pierwotne wejście wiodło do niej przez portal umieszczony na drugiej kondygnacji i zaopatrzony w bronę. Oryginalne okna były ostrołuczne w oprawie z ciosów kamiennych oraz półkoliste, obustronnie rozglifione. Ich różnorodność wskazuje na funkcję mieszkalną i reprezentacyjną budowli i podzielenie jej wewnątrz na izby z drewnianymi ściankami działowymi. Ponadto na ścianie północnej znajdowały się wykusze latrynowe, nadwieszone na poziomie drugiego i trzeciego piętra. Częściowo wykute w skale piwnice składały się z sieni wejściowej i dwóch bocznych pomieszczeń z nią połączonych. Komunikację pomiędzy wyższymi kondygnacjami pierwotnie zapewniały drewniane schody. Poszczególne piętra oddzielały od siebie płaskie, drewniane stropy belkowe.
W XV wieku do wieży dostawiono dwuszczytowy dom mieszkalny i ostrołukową bramę ze spuszczaną broną od strony południowej, po której zachowały się kamienne prowadnice. Dodatkowo wzniesiono nad nią obronny wykusz. W pierwszej połowie XVII wieku między wieżą mieszkalną a bramą dobudowana została klatka schodowa. Północną część zamku odcięto od reszty terenu przekopem, za którym znajdowało się podzamcze.
Stan obecny
Zamek przetrwał w stanie dość dobrze zachowanej trwałej ruiny. W obrębie zamku górnego w całości zachowała się donżon oraz pozbawiony dachu dom zachodni. Na zamku dolnym stoi zrujnowany pałac. Przetrwały też fragmenty murów obwodowych z bastejami w południowej części zamku. Zamek znajdują się w rękach prywatnych, lecz jest możliwe jego zwiedzanie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010.
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.
Czerner O., Rozpędowski J., Bolków i Świny, Wrocław 1960.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.