Historia
Zamek został zbudowany na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu słowiańskiego około 1304 roku przez księcia głogowskiego Konrada III, jako lokalny ośrodek administracji książęcej. Po raz pierwszy Sulechów wspomniany został w 1319 roku w umowie zawartej między książętami głogowskimi: Janem, Henrykiem i Przemkiem oraz margrabią brandenburskim Waldemarem. Kolejna wzmianka źródłowa dotyczyła późniejszego o dziesięć lat dokumentu, zawierającego listę miast i zamków oddanych w lenno Janowi Luksemburskiemu przez Henryka Żagańskiego.
W 1378 roku na skutek podziału księstwa głogowskiego Sulechów włączony został w granice dzielnicy kożuchowskiej, a w 1477 roku został zajęty przez księcia Jana II Żagańskiego. Pięć lat później król węgierski Maciej Korwin sprzedał miasto i zamek elektorom brandenburskim. W 1489 roku na mocy dokumentu wystawionego przez elektora Jana Brandenburskiego zarząd nad Sulechowem przejął starosta Kasper Kracht.
W 1557 roku większości Sulechowa, a w tym zapewne i zamek, strawił pożar. Odbudowę a zarazem przebudowę przeprowadzono pod koniec XVI stulecia z inicjatywy Elżbiety Brandenburskiej, na skutek czego zamek przekształcono w renesansową rezydencję. W 1633 roku zamek wraz z miastem został zniszczony kolejnym pożarem, a pod koniec XVII stulecia dokonano jego następnej przebudowy, tym razem w stylistyce barokowej. W XIX wieku nieprzydatną część wschodnią i północną zamku wyburzono, wznosząc na tym miejscu nowe budynki mieszkalne.
Architektura
Zamek sulechowski usytuowany został na niewielkim, dość regularnym wzniesieniu o wymiarach 30 x 40 metrów, w północno – wschodnim narożniku średniowiecznego miasta lokacyjnego. Zbudowany został z cegły na kamiennym cokole (który zabezpieczał cegły przed wilgocią gruntu), jako zwarta, nieduża budowla z wewnętrznym dziedzińcem, zlokalizowana w obrębie murów miejskich. Tworzył wraz z miastem jednolity system obronny, lecz dla zabezpieczenia go przed mieszczanami odizolowany został od miasta fosą.
Najstarszą częścią założenia była masywna czworoboczna wieża, tworząca później południowo – zachodni narożnik zamku. Wzniesiono ją na planie zbliżonym do kwadratu o bokach długości około 10 metrów. Otrzymała wysokość czterech głównych kondygnacji oraz piwnicę, wieńczył ją natomiast dach czterospadowy, u podstawy którego znajdowała się hurdycja, czyli drewniany ganek z otworami strzeleckimi w podłodze i ścianach, prawdopodobnie zamykanymi specjalnymi klapami. Hurdycja obiegała wieżę ze wszystkich stron, a oparta była na wspornikach utworzonych z grubych belek, zapewniających gankowi około 1,2 metra szerokości. Wejście do wieży umieszczono od strony północnej, na wysokości około 10 metrów, musiały więc do niego prowadzić zewnętrzne drewniane schody lub drabina.
Wewnątrz wieży najniższą kondygnację piwniczną zajmował ciemny, duszny i ciasny loch więzienny, dostępny jedynie z wyższego piętra poprzez otwór w stropie (sklepienie założono dopiero pod koniec XVI wieku, wtedy też loch podzielono na dwa poziomy). Druga kondygnacja znajdowała się około 5 metrów ponad poziomem dziedzińca i przykryta była drewnianym stropem. Ponad nią kolejne piętra rozdzielone były także drewnianymi stropami, z belkami osadzanymi w otworach w murze. Komunikację pomiędzy nimi pierwotnie zapewniały drabiny lub schody drabiniaste. Wnętrze drugiego piętra (wejściowego) doświetlały jedynie okna szczelinowe. Trzecie piętro oprócz rozglifionych okien posiadało dwa zwieńczone łukami odcinkowymi przejścia: do wykusza latrynowego oraz w południowo – wschodnim narożniku na ukryte w grubości muru schody, wiodące na poziom ganku hurdycji.
Obwód muru obronnego o grubości 1,8 metra w przyziemiu i wysokości 8,5 metra, obiegał dziedziniec o wymiarach około 30 x 40 metrów. Na wysokości 6,5 metra na murze znajdował się chodnik obronny, natomiast kolejne dwa metry wysokości stanowiło przedpiersie z krenelażem. Brama wjazdowa prowadziła na dziedziniec od strony południowej, gdzie znajdowała się pod kontrolą wieży głównej. Poprzedzona była mostem zwodzonym i fosą. Wzdłuż północnej kurtyny muru wzniesiony został budynek mieszkalny.
Stan obecny
Pozostałościami średniowiecznego zamku obecnie cztery kondygnacje wieży. Późniejsze przebudowy zatarły niestety jej dawny system komunikacyjny i pierwotny kształt otworów okiennych. Do wieży przylega piętrowy budynek wzniesiony pod koniec XVI wieku, lecz przebudowywany wielokrotnie w późniejszych stuleciach. W odrestaurowanym w 2007 roku zamku mieszczą się obecnie instytucje kulturalne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Legendziewicz A., Zamek w Sulechowie – w okresie od średniowiecza do początku XX wieku [w:] Lubuskie Materiały Konserwatorskie, tom 5, red. B. Bielnis-Kopeć, Zielona Góra 2008.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Nowakowski D., Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu, Wrocław 2008.