Historia
Późnoromańska czy też wczesnogotycka rotunda w Stroni została zbudowana około połowy XIII wieku. Pełniła ona funkcję wiejskiego kościoła parafialnego, po raz pierwszy wspomnianego w źródłach pisanych dopiero w 1376 roku. W XIV wieku od północy dobudowano do niej zakrystię. W XVI wieku świątynię przejęli protestanci, którzy podwyższyli mury o 1 metr, przebili otwory okienne w nawie i apsydzie oraz rozebrali pierwotne sklepienie hemisferyczne w apsydzie. W XVII wieku dobudowano do zakrystii kaplicę grzebalną. Wreszcie około połowy XIX wieku zbudowano nad zakrystią wieżę, którą podwyższono na przełomie XIX i XX wieku.
Architektura
Rotundę zbudowano z ułożonych w warstwy granitowych głazów narzutowych i rudy bagiennej (użytej w formie ciosów do ościeży okiennych i drzwiowych), pomiędzy którymi przestrzeń wypełniono zaprawą i drobnymi kamykami. Pierwotnie składała się ona z kolistej nawy o średnicy wnętrza 9,4 metra i podkowiastej apsydy od wschodu o średnicy 5,7 metra oraz czworobocznej zakrystii od północy, dobudowanej być może w XIV wieku. Do wnętrza prowadził ostrołukowy portal południowy, ostrołukowe były też okna w apsydzie i rotundzie, których ościeża wskazywałyby na wczesnogotyckie pochodzenie rotundy. Ich górne partie w średniowieczu wypełniały trójliście. We wnętrzu umieszczono kamienną piscinę.
Stan obecny
W postaci niezmienionej zachował się układ przestrzenny budowli. Z późniejszego okresu pochodzi wieża i kostnica (kaplica) od strony północnej, nadbudowane na gotyckiej zakrystii. Niestety otwory okienne nawy zostały poszerzone, ponadto wybito nowe w związku z założeniem w XVI wieku empor. W stanie pierwotnym zachowały się trzy okna apsydy, przy czym obok nich przebito trzy nowsze, nowożytne. We wnętrzu zachowała się kamienna piscina z czasu budowy rotundy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości S-Ż) i na Łużycach, Wrocław 1994.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.
Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.
Świechowski Z., Sztuka romańska w Polsce, Warszawa 1990.