Historia
Kościół w Straszowie (Gross Selten) został zbudowany prawdopodobnie w ostatniej ćwierci XIII wieku lub ewentualnie na początku XIV wieku, w czasach gdy wieś należała do księstwa głogowskiego. Po raz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych w 1346 roku. Początkowo znajdować się mógł pod patronatem rodu von Pack, następnie rodziny Bibersteinów. W okresie późnego gotyku, pod koniec XV wieku lub na początku XVI stulecia, kościół poddano przebudowie i powiększeniu o wieżę zachodnią. W latach 1540-1668 jak dużą część okolicznych budowli parafialnych, kościół w Straszowie przekształcono na zbór ewangelicki. W ręce katolików powrócił on w czasie forsowanej przez Habsburgów kontrreformacji. Budynek ucierpieć musiał podczas wojny trzydziestoletniej, bowiem jeszcze w 1687 roku odnotowano w trakcie wizytacji jego bardzo zły stan. Prawdopodobnie w trakcie remontu z przełomu XVII i XVIII wieku powiększone zostały otwory okienne, założone zostały też nowe stropy. Po uderzeniu pioruna w 1815 roku i pożarze, kościół popadł w całkowitą ruinę.
Architektura
Kościół usytuowany został na wzniesieniu po północno – zachodniej stronie wiejskiego traktu z Przewozu do Żar, na terenie ogrodzonym w późnym średniowieczu owalnym w planie, kamiennym murem z czworobocznym budynkiem bramnym od południowego – zachodu. Wymurowany został z nieopracowanego kamienia polnego, układanego w miarę regularne warstwy i łączonego zaprawą.
Kościół składał się z pojedynczej nawy na planie czworoboku zbliżonego do kwadratu, węższego i niższego prezbiterium po stronie wschodniej, również na rzucie zbliżonym do kwadratu, oraz z niewielkiej prostokątnej zakrystii przy północnej ścianie prezbiterium. Do zachodniej ściany szczytowej nawy kościoła dobudowano czworoboczną wieżę, wzniesioną z głazów narzutowych i rudy darniowej umieszczanej w narożnikach. Jej wnętrze nie zostało połączone z nawą.
Okna kościoła pierwotnie były obustronnie rozglifione, zapewne wąskie, lancetowate lub ostrołuczne, o formie typowej dla otworów wczesnogotyckich. Ostrołucznie zamknięte były także otwory wejściowe, z kamiennymi węgarami i archiwoltami. Tradycyjnie wyróżnione wielkością mogło być okno wschodnie prezbiterium, oświetlające ołtarz główny. Elewacja północna nawy i prezbiterium zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną pozbawiona była otworów.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie zaniedbanej ruiny. W najlepszym stanie zachowała się wieża, sięgająca około połowy wysokości najwyższej kondygnacji. Mury obwodowe nawy i prezbiterium widoczne są mniej więcej do poziomu archiwolt niezachowanych okien, po których pozostały duże wyrwy. Zakrystia niestety uległa już dużo większemu zanikowi, jej mury widoczne są do wysokości około 1 metra. Spośród detali architektonicznych przetrwały portale nawy i prezbiterium oraz wejście do wieży. Ruinę kościoła okalają resztki kamiennego muru, z bramą o ostrołukowym przejeździe, datowaną na XV/XVI stulecie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, ruina kościoła p.w. Matki Boskiej, W.Jankowska, nr 3944, Straszów 1998.
Kowalski S., Trzynastowieczna architektura północnej części Śląska i wschodnich Łużyc w świetle badań po 1945 roku, „Rocznik Lubuski”, tom XXV, 1999.