Historia
Murowany, gotycki kościół wzniesiony został około połowy XIV wieku z fundacji króla Kazimierza Wielkiego, jednak starszą świątynię wzmiankowano już w 1333 roku, kiedy to odnotowany został miejscowy pleban o imieniu Jakub. Być może budowa nowego kościoła miała związek ze zniszczeniami spowodowanymi najazdem litewskim z 1306 roku i krzyżackim z 1331 roku.
W XVI wieku kościół przejęli Bracia Czescy, ruch społeczno-religijny, który wyłonił się z husytyzmu w drugiej połowie XV wieku, a którego przedstawiciele musieli emigrować po 1548 roku, kiedy cesarz Ferdynand I Habsburg wydał edykt, w którym zmusił znaczną część członków tzw. Jednoty Braterskiej do opuszczenia ojczyzny lub do zmiany wyznania na katolickie.
W połowie XVII wieku kościół został zniszczony przez wojsko szwedzkie, a w 1706 roku uległ spaleniu po uderzeniu pioruna, na skutek czego zawaleniu uległa wieża, niszcząc dach i sklepienia. Odbudowa z 1740 roku ograniczyła się tylko do prezbiterium, pozostałą natomiast część odnowiono w 1779 roku. W 1870 roku dobudowano kruchtę, a sześć lat później kaplicę, oraz nadbudowano wieżę w stylu neogotyckim.
Architektura
Kościół usytuowany został w południowo – wschodniej części miasta, w bliskiej odległości od miejskich murów obronnych. Wzniesiony został z cegły układanej w wątku gotyckim, jako trójnawowa i trójprzęsłowa budowla halowa, z niższym, dwuprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym na wschodzie wielobocznie. Przy prezbiterium, po stronie północnej umieszczono prostokątną w planie zakrystię.
Elewacje zewnętrzne kościoła opięte zostały przyporami, w narożnikach usytuowanymi pod skosem. Pomiędzy nimi przeprute zostały ostrołucznie zamknięte, obustronnie rozglifione okna. Podobnie ostrołuczne i profilowane formy nadano portalom wejściowym. Elewacje zachodnią i wschodnią ozdobiono trójkątnymi szczytami z blendową dekoracją w dolnej części oraz parą blend ostrołucznych z każdej kolejnej strony. Blendami ozdobione były również elewacje wieży.
Wnętrze kościoła najpewniej w całości przykryte zostało sklepieniami krzyżowo – żebrowymi. W korpusie oparto je na ośmiobocznych filarach międzynawowych przechodzących płynnie w szerokie arkady. W prezbiterium ściany podzielono na dwa poziomy rozdzielone odsadzką przebiegającą na wysokości parapetów okien. Wyrastały z niej lizeny opatrzone wklęskami na narożach, przy czym wklęski te zaczynały się dopiero na pewnej wysokości, tak że granica pomiędzy poziomami była jeszcze bardziej podkreślona. Lizeny osadzono cokołami na odsadzce i poprowadzono w górę płynnie zakrzywiając w ostrołuki, tworzące płytkie przyścienne wnęki (być może nie dokończone). Zastosowane formy były mieszaniną wpływów śląskich (podwieszone na lizenach żebra) i impulsów architektonicznych jakie wywierała gotycka katedra gnieźnieńska (dwie kondygnacje oddzielone gzymsem i odsadzką w tamtejszym prezbiterium, lizeny w korpusie).
Stan obecny
Kościół został znacznie przekształcony w stylistyce neogotyckiej, przez co jego pierwotne detale architektoniczne w większości zanikły. Sklepienia korpusu nawowego prawdopodobnie zostały w całości wymienione, część jednak oryginalnych detali uchowała się za barokowym ołtarzem głównym w prezbiterium. Całkowicie nowożytnymi elementami są: kruchta północna, kaplica po stronie południowej oraz wieża powyżej przypór.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kowalski Z., Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 1, architektura sakralna, Kalisz 2007.