Historia
Kościół wzniesiony został nieco przed połową XIII wieku, lub najpóźniej w trzeciej ćwierci XIII wieku. Na początku XIV wieku dobudowana została do niego wieża. Od wieku XVI wieku do 1672 roku był świątynią protestancką. Około 1600 roku przebudowano wnętrze, wprowadzając lożę nad zakrystią oraz chór muzyczny przy północnej ścianie nawy. Pokryto także polichromią służki żeber i portal południowy. Po rekatolizacji przeprowadzono remont budowli. W 1694 roku wybudowano w konstrukcji szachulcowej kruchtę południową, która została zastąpiona murowaną po pożarze w 1846 roku. Wybudowano wtedy także przybudówkę przy zakrystii. W 1853 i 1915 roku odnawiano więźbę i pokrycie dachowe kościoła. Ponadto w 1915 roku przeprowadzono prace konserwatorskie przy stropie, zmieniono wykrój otworów okiennych oraz położono nowe tynki wewnętrzne.
Architektura
Kościół św. Stanisława wzniesiony został jako budowla późnoromańska z wyraźnymi cechami wczesnego gotyku. Został zorientowany względem stron świata, wymurowany z kamienia łamanego i regularnie obrobionych ciosów granitu użytych do wzmocnienia narożników. Tych ostatnich użyto również w przyporach, oknach oraz do wykonania portalu, choć jego tympanon utworzono z piaskowca. W murach wieży, nawy i prezbiterium zachowano otwory maculcowe po belkach rusztowania.
Kościół otrzymał jedną nawę założoną na planie prostokąta o wymiarach 13,8 x 7,6 metra, z węższym, zbliżonym do kwadratu prezbiterium po stronie wschodniej, wielkości około 7,7 x 5,7 metra, do którego przystawiono od północy zakrystię. Od zachodu natomiast nawę poprzedziła w okresie gotyku czworoboczna wieża. Naroża nawy i prezbiterium wzmocnione zostały w narożach przyporami z gładzonych ciosów granitowych (za wyjątkiem narożnika północno – wschodniego nawy, gdzie ścianę wzmocniła zakrystia).
Wejście do wnętrza prowadziło poprzez ostrołukowy portal o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, osadzony w południowej ścianie nawy. Wysunięto go lekko przed lico muru i zaopatrzono w trzy pary kolumienek osadzone w uskokach. Ich kapitele ozdobiono liśćmi dębu, a tympanon pokryto obustronnie płaskorzeźbami. Dodatkowo w ścianie północnej umieszczono portal do zakrystii z ćwierćkolistymi wspornikami i ściętymi narożami, a podobny portal znalazł się na strychu, w przejściu znad nawy do części poddasza nad prezbiterium.
Wnętrze nawy nakryto drewnianym stropem, a w prezbiterium zastosowano sklepienie krzyżowo – żebrowe, spływające na służki zaopatrzone w kielichowe kapitele i płaskie bazy. Jego sfazowane żebra zostały spięte zwornikiem zdobionym reliefem rozety. W zachodniej części nawy pierwotnie mieściła się empora, oświetlana od zachodu przed wybudowaniem wieży czwórlistnym okulusem. Obie główne części kościoła połączono ostrołuczną arkadą z gzymsami impostowymi.
Stan obecny
Kościół św. Stanisława poszczycić się dziś może pierwotnym układem przestrzennym wzbogaconym o gotycką wieżę oraz wieloma średniowiecznymi detalami architektonicznymi. Szczególnie cenny jest bogato zdobiony portal południowy. Po jego obu stronach znalazły się dwa romańskie, kamienne lwy z XII wieku, pochodzące najprawdopodobniej z opactwa augustianów na Ślęży. Z drugiej pary lwów zachował się tylko jeden, ukryty pod więźbą dachową nowożytnej kruchty, której budowa niestety doprowadziła do zniszczenia archiwolty oraz wałków portalu. Wewnątrz nie zachowała się co prawda empora, lecz wciąż widoczne są po niej wsporniki. Ponadto przetrwało sklepienie wraz ze zwornikiem w prezbiterium, portal wiodący z prezbiterium do zakrystii, oraz wtórnie wmontowane w ścianę północną dwudzielne przeźrocze o półkolistym zamknięciu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Jarzewicz J., Kościoły romańskie w Polsce, Kraków 2014.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości P-S), Wrocław 1994.
Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, red. M. Walicki, Warszawa 1971.
Świechowski Z., Architektura na Śląsku do połowy XIII wieku, Warszawa 1955.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.