Historia
Okoliczne ziemie w 1290 roku książę Przemysł II nadał zakonowi templariuszy, po których upadku w 1312 roku przejęli je joannici. Zamek drahimski zbudowany został przez rycerski zakon joannitów w latach 1360-1366 na miejscu wcześniejszego grodu słowiańskiego plemienia Drawian, a być może także pierwszej, drewnianej warowni zakonników z połowy XIV wieku. Jego nazwa („Drayhem”) po raz pierwszy pojawiła się w źródłach pisanych w 1368 roku.
Po zajęciu przez Polskę w 1366 roku sąsiedniego zamku joannitów w Czaplinku, w Drawsku ulokowano siedzibę baliwatu. Dwa lata później Drawsko przyłączone zostało przez Kazimierza Wielkiego do Korony, jednak joannici dalej trzymali zamek jako lenno. Ich próby prowadzenia własnej, nielojalnej w stosunku do polskiego suzerena polityki spowodowały w 1407 roku karny najazd króla Władysława Jagiełły, podczas którego po kilkudniowym oblężeniu rycerstwo polskie pod wodzą Tomasza z Węgleszyna, starosty generalnego wielkopolski, zdobyło zamek. Joannici zostali wypędzeni, a Jagiełło ustanowił w Drawsku starostwo grodowe.
Polscy starostowie z Drahimia stali się postrachem dla kupców podróżujących tzw. drogą marchijską. Doprowadziło to do interwencyjnej wyprawy mieszczan z Drawska przeciwko staroście Dubisławowi, która zakończyła się w 1422 roku zdobyciem zamku, a następnie jego przekazaniem Krzyżakom. Zdrada członka załogi okupującej warownię, umożliwiła Polakom odzyskanie Drahimia, choć w kolejnym roku wielki mistrz krzyżacki opodatkował gdańszczan w celu sfinansowania wyprawy na Drahim, który ostatecznie został odbity przez Polaków późną jesienią tego samego roku.
Zwycięstwo Polski w wojnie trzynastoletniej i postanowienia II pokoju toruńskiego sprawiły, że zamek drahimski z roli strategicznej twierdzy zszedł jedynie do roli siedziby okręgu administracyjnego. Na początku XVI wieku uległ pożarowi, po czym po 1535 roku został przebudowany na królewskie polecenie przez starostę Joachima Natzmera. Prace budowlane na zamku prowadził również jego syn Wilhelm przed 1562 rokiem, w efekcie czego wyremontowano mury obwodowe i wzniesiono dwa nowe drewniane budynki. W 1657 roku zamek został oddany w zastaw za długi królewskie elektorom brandenburskim, którzy przejęli go ostatecznie w 1668 roku, po śmierci ostatniego starosty, hetmana Stanisława Rewery Potockiego. W 1758 roku zamek zniszczył pożar, a materiały budowlane z opuszczonej warowni posłużyły do budowy pobliskiego kościoła.
Architektura
Poprzedzający zamek gród miał kształt elipsy o wymiarach około 46 x 50 metrów. Usytuowano go na przesmyku o szerokości około 60-70 metrów, między jeziorami Żerdno i Drawsko, które zabezpieczały go od wschodu i zachodu. Od północy i południa fosy o głębokości wody do 5 metrów odcinały gród od lądu. Nad fosą północną przerzucono na palach most. Wysokość wałów wynosiła od 6 do 8 metrów, szerokość u podstawy 10 metrów, a w koronie około 2,6 metra. Od wewnątrz wał wzmocniony był drewnianą konstrukcją, z zewnątrz natomiast obłożony kamieniami, które chroniły przed niszczącym działaniem wody. W obrębie grodu znajdowały się domostwa mieszkalne zbudowane z drewna w konstrukcji zrębowej, charakterystycznej dla plemion słowiańskich.
Zamek wykonano z cegły na kamiennych fundamentach, sytuując go na zniwelowanej górnej partii wałów i podniesionym majdanie dawnego grodu. Lico muru wiązano w wątku gotyckim, podczas gdy rdzeń murów wypełniały kamienie narzutowe i ceglany gruz, zalewane zaprawą wapienną. Miał on kształt regularnego, bezwieżowego czworoboku o wymiarach 41 x 46,5 metra. Grubość murów dochodziła do 2,5 metra, zaś wysokość prawdopodobnie oscylowała wokół 11 metrów. Korona kurtyn zwieńczona była krytym gankiem dla obrońców (zawieszonym na wysokości 9 metrów w gniazdach na belki) i strzelnicami rozmieszczonymi w odległości około 2,5 metra od siebie.
W kurtynie północnej niesymetrycznie znajdowała się brama wjazdowa, a potem wysunięty czworoboczny budynek bramny. Brama prowadziła przez most nad fosą i dalej na niewielki półwysep podzamcza o wymiarach 70 x 30 metrów, oddzielonego od lądu korytem rzeki Drawy. W kurtynie zachodniej umieszczono boczną furtę, prowadzącą na wyłożony drewnem trakt z Wielkopolski do Kołobrzegu, obchodzący zamek. Fosy miały 5 metrów głębokości i wzmocnione były drewnianą konstrukcją, a same ich brzegi kamienną okładziną. Most nad fosą północną zbudowany był z drewna i wsparty na masywnych słupach.
Przy kurtynie południowej stanął główny dom zamkowy o wymiarach 11,5 x 37,5 metra i wysokości 9 metrów. Wypełniał on całą kurtynę, był trójkondygnacyjny i bez piwnic. Przyziemie pełniło funkcję gospodarczą i więzienną, pokryte było klepiskiem z warstwy ubitej gliny. W części wschodniej znajdował się warsztat menniczy i kuchnia, w zachodniej głęboki na 8 metrów loch więzienny, wykonany z głazów narzutowych, na planie koła o średnicy 3,5 metra, zwężający się lejkowato do jedynie 1 metra na dnie. Na piętrze ulokowano izby mieszkalne, a ponad nimi umieszczono kondygnację spichrzowo – magazynową. Wnętrza pokryte były płaskimi, drewnianymi stropami, oświetlanymi wyłącznie od strony dziedzińca. Otwory okienne na poziomie przyziemia miały formę wysokich szczelin i przeprute były tylko od strony dziedzińca.
Na wybrukowanym podwórcu znajdowała się studnia i kamienne, koliste poidło dla koni. W północno – wschodnim narożniku odkryto piwniczkę o wymiarach 4 x 8 metrów z dużą ilością grotów kusz. W pobliżu odkryto także ślady po wytopie rudy żelaza i piec, a także pochodzącą z przełomu XIV i XV wieku piwnicę o wymiarach 4 x 8 metra, będącą reliktem warsztatu kowalskiego.
Przebudowy z XVI wieku dodały na dziedzińcu dwa szachulcowe domy dla starosty i jego pomocnika przy murze zachodnim i wschodnim oraz dwie drewniane, narożne wieżyczki. Budynki otrzymały po trzy kondygnacje, zwieńczone u góry dranicami. Kolejnym szachulcowym budynkiem z XVI stulecia był budynek bramny w którym znajdowały się dębowe wrota i zwodzony most z przeciwwagą. Zbudowano go na planie prostokąta o wymiarach 5,5 x 14 metrów i posadowiono na gęsto wbitych palach, nad którymi wznosił się na 5,5 metra. Obudowywał on wjazd do zamku przy kurtynie północnej, jako iż w całości ulokowany był na zewnątrz linii muru.
Stan obecny
Zamek przetrwał w stanie trwałej ruiny z pełnym obwodem murów zewnętrznych o wysokości wahającej się od 4 do 10 metrów i resztkami ścian głównego domu zamkowego. Obecnie należy do prywatnego Muzeum Motoryzacji i Techniki i jest udostępniony do zwiedzania. Informacje o godzinach, cenach i imprezach kulturalnych znaleźć można na oficjalnej stronie tutaj.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Janocha H., Lachowicz F., Zamki Pomorza Środkowego, Koszalin 1990.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Pietrzak J., Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej, Łódź 2003.
Radacki Z., Średniowieczne zamki Pomorza Zachodniego, Warszawa 1976.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 2, architektura obronna, Kalisz 2011.