Historia
Parafię w Sromowcach ufundowała pod koniec XIII wieku księżna Kinga. Gdy po raz pierwszy w źródłach pisanych odnotowano w 1323 roku wieś, wspomniano miejscowy kościół jako „ecclesiae antiquissima”, choć nie wiadomo czy informacja ta dotyczyła budowli ze Sromowców Niżnych czy Sromowców Wyżnych. Późnogotycki kościół św. Katarzyny w Sromowcach Niżnych miał zostać wybudowany według tradycji w 1513 roku, lecz po raz pierwszy wiarygodnie wzmiankowany był dopiero w 1596 roku. W 1608 roku zapisano w trakcie wizytacji kanonicznej, że znajdował się w złym stanie, musiał więc funkcjonować od dłuższego czasu. W kolejnych latach XVII wieku kościół został przebudowany po zniszczeniach w wyniku powodzi. Wtedy też dostawiono do niego wieżę. Około 1894 roku dobudowano od strony północnej zakrystię, a wejście do wieży poprzedzono niewielką kruchtą. Kolejne przeróbki polegające na wydłużeniu kościoła miały miejsce w 1910 i 1924 roku. W 1955 roku wzniesiono nową kruchtę zachodnią i aneks północny, zaś w latach 70-tych i 80-tych odrestaurowano wnętrze.
Architektura
Kościół zbudowany został w konstrukcji zrębowej, czyli bez użycia gwoździ, ze ścianami składającymi się z ułożonych poziomo wieńców z drewnianych bierwion, które połączono w narożach na zamek. Pierwotnie był budowlą salową, bez wyróżnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium, stosunkowo krótką i niewielką. Wtórnie dostawiono od zachodu skromną wieżę o czworobocznej podstawie i mocno pochylonych ku środkowi ścianach, wzniesioną w konstrukcji słupowej wykorzystywanej bez większych zmian od czasów średniowiecza. Ściany korpusu kościoła i wieży zostały oszalowane deskami, natomiast hełm wieży i dach pokryte gontem. Wnętrze kościoła nakrywał płaski strop.
Stan obecny
Kościół został znacznie przekształcony w okresie nowożytnym i współczesnym, utracił pierwotny układ przestrzenny, ale zachował malowniczą bryłę nawiązującą do dawnego budownictwa. Od zachodu wtórnie dostawiona została czworoboczna wieża, a do całej północnej ściany kościoła przybudówka podzielona na trzy części. Jedna z nich przeznaczona jest na zakrystię, druga służy za składzik, natomiast trzecia, środkowa funkcjonuje jako kaplica. Ponadto bryła kościoła została wtórnie wydłużona o nową część prezbiterialną i współczesną kruchtę. W kościele pierwotnie znajdował się XIV/XV wieczny tryptyk, którego fragmenty znajdują się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Do nowego kościoła w Sromowcach przeniesiono gotycką, drewnianą chrzcielnicę z XVI wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół pomocniczy p.w. św. Katarzyny, M.Grabski, nr 2087, Sromowce Niżne 1994.
Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce południowej, Wrocław 1984.
Cisowski B., Duda M., Szlak architektury drewnianej. Małopolska, Kraków 2005.