Historia
Kościół w Srokowie (Drengfurth) został wybudowany w pierwszej połowie XV wieku, po uposażeniu wsi w przywileju lokacyjnym z 1403 roku. W 1409 roku jego nawa była już ukończona lub na zaawansowanym etapie prac, bowiem wielki mistrz Konrad von Jungingen przekazał fundusze na umieszczenie w niej malowidła. W drugiej połowie tamtego stulecia, zapewne po zakończeniu trzynastoletniej wojny polsko – krzyżackiej, została nadbudowana wieża. W XVI i XVII wieku budowla była kilkakrotnie remontowana i odnawiana – po zniszczeniach wojennych z 1657 roku, w 1708 roku, oraz w 1712 roku gdy przyporami wzmocniono wieżę. W 1824 roku prowadzono prace remontowe kościoła, a w 1897 roku został wykonany nowy strop w nawie. Od 1718 roku do 1945 roku kościół należał do gminy ewangelickiej, lecz po 1945 roku został przejęty przez katolików.
Architektura
Kościół zbudowany został z cegły układanej w wątku gotyckim na niskim cokole z kamienia eratycznego. Powstał jako budowla salowa na planie prostokąta, z zakrystią przy wschodniej części ściany północnej, kruchtą od strony południowej i kwadratową wieżą o czterech kondygnacjach od strony zachodniej. Mury korpusu nawowego wzmocnione zostały w narożach i wzdłuż dłuższych ścian niskimi przyporami, a także podzielone wąskimi oknami ostrołukowymi. Korpus nakryty został dachem dwuspadowym.
Podziały horyzontalne elewacji zapewnił sfazowany cokół oraz obramiony fryz opaskowy pod okapem dachu, pierwotnie wypełniony malowidłami. Strona północna oryginalnie nie miała okien, lecz rządy płycin zakończonych sprzężonymi ostrołukami tworzącymi ozdobny fryz. Ściana wschodnia przedzielona została przyporą flankowaną dwoma oknami, natomiast ściana południowa podzielona została przyporami na pięć odcinków, z których cztery wypełniono oknami a jeden portalem wejściowym. Od zachodu dach oparto na dwóch półszczytach, od wschodu na szczycie wypełnionym blendami rozdzielonymi trójkątnymi w przekroju lizenami. Wewnątrz nawa posiadała drewniany strop płaski, podparty drewnianymi filarami.
Wieża z kruchtą w przyziemiu, do której wchodziło się przez ostrołukowy portal o profilowanych ościeżach, została bogato ozdobiona. Surowe pozostawiono jedynie elewacje najniższej kondygnacji, wyżej natomiast na trzech poziomach umieszczono trzy rzędy blend. Te na pierwszym piętrze uzyskały zdwojone zwieńczenia, blendy na drugim piętrze otrzymały najwyższą wysokość i profilowane archiwolty, a na trzecim piętrze środkowe, prostokątne, profilowane płyciny wypełniono także profilowanymi przeźroczami, flankowanymi przez blendy ostrołuczne. Blendy drugiego i trzeciego piętra ozdobiono geometryczną dekoracją utworzoną z zendrówek, a ostrołuczne blendy trzeciego piętra jako jedyne ozdobiono w archiwoltach naprzemiennie czerwonymi i czarnymi cegłami. Kruchtę pod wieżą ze ścianami wypełnionymi ostrołucznymi wnękami przykryto sklepieniem gwiaździstym czteroramiennym.
Stan obecny
Kościół zachował średniowieczny układ przestrzenny. W czasach nowożytnych silnie odnowiona została zakrystia, wieżę podparto masywnymi przyporami, przekształcono częściowo szczyt kruchty, a szczyt wschodni zachował się jedynie w dolnej strefie. Uwagę przyciąga natomiast architektura górnych kondygnacji wieży, dobudowanych w drugiej fazie budowy, z gęstym i zróżnicowanym układem blend o eleganckich zdobieniach (wykorzystywanie zendrówek, dwukolorowych wzorów, profilowania).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler in Natangen, red. A.Boetticher, Königsberg 1892.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.