Historia
Kościół w Sokolicy (Falkenau) wybudowany został prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku, kiedy to wzniesiono nawę, zakrystię i kruchtę. Dopiero po dość długim czasie, zapewne ze wglądu na toczące się często wojny polsko – krzyżackie, około drugiej połowy XV wieku dobudowana została wieża. Prace nad nią trwały w dwóch etapach. Kościół służył katolikom do XVI wieku, następnie w czasie reformacji przejęli go ewangelicy. Około 1890 roku zbudowana została nowa zakrystia. Po zakończeniu II wojny światowej kościół powrócił do społeczności katolickiej.
Architektura
Kościół wzniesiono z cegły układanej w wiązaniu wendyjskim na niskiej kamiennej podmurówce. Utworzył go salowy korpus bez wyodrębnionego zewnętrznie prezbiterium, długi na 23,2 metry i szeroki na 12,5 metra, przy którego północnej ścianie znajdowała się niewielka zakrystia (nie zlicowana z murem wschodnim), a po stronie południowej kruchta. Od zachodu na osi wtórnie dostawiono czworoboczną więżę o wymiarach w planie 7,9 x 8,7 metrów.
Nawa opięta została narożnymi, ułożonymi pod skosem przyporami, ale wewnątrz nie podsklepiona. Przypory po stronie wschodniej, prezbiterialnej, wyróżniono w górnej części otworami i blendami. Proste elewacje przepruto ostrołucznymi oknami o uskokowych ościeżach. Trzy takie znalazły się w ścianie południowej, dwa w północnej i jedno na osi ściany wschodniej, gdzie weszło nieco w strefę tynkowanego fryzu. Fryz ten oddzielał mur korpusu od szczytu, a na ścianach wzdłużnych poprowadzony był pod okapem dachu.
Dwuspadowy dach nawy oparto od wschodu na siemioosiowym, schodkowym szczycie, przedzielonym w pionie naprzemiennie ostrołucznie zakończonymi blendami i trójkątnymi w przekroju lizenami, a w poziomie tynkowanymi fryzami, poprowadzonymi także po powierzchni lizen. Każdy stopień szczytu zwieńczono dwoma sterczynami, z których jedna utworzona została na przedłużeniu lizeny. Cechą charakterystyczną szczytu stały się trzy otwory przebite wewnątrz blend na wysokości trzech najwyższych stopni. Dwa szczyty wieży utworzono dość podobne, ale pięcioosiowe bez okrągłych otworów. Jeszcze bardziej zredukowaną formę uzyskał trójosiowy szczyt kruchty.
W przyziemiu wieży od zachodu osadzono ostrołuczny portal wejściowy. Elewacje dolnej części wieży podzielono regularnym rytmem otworów maczulcowych, pozostałych po rusztowaniach używanych w trakcie budowy. Technikę wznoszenia wieży najwyraźniej zmieniono powyżej pierwszego fryzu, bowiem wyżej elewacje w większości pozostały gładkie, przebite jedynie szczelinowymi otworami wentylacyjnymi i uskokowymi przeźroczami na najwyższym piętrze (etapowość prac zaznaczyła się także odcieniem użytych cegieł). Artykulację ścian wieży zapewniły trzy rzędy blend, z których najniższe zamknięto ostrołukami, a pozostałe zdwojonymi arkadami.
Stan obecny
Kościół zachował prawie pełen uzyskany w średniowieczu układ przestrzenny, za wyjątkiem zakrystii po stronie północnej, po której widoczne są jeszcze strzępia muru. Przetrwał więc jego bardzo jednolity wygląd, uzyskany pomimo kilku etapów budowy. Uwagę przyciągają szczyty wieży i nawy, elegancka artykulacja elewacji wieży, zdobione przypory wschodnie, czy oryginalne otwory okienne. Niezwykłe jest użycie wiązania wendyjskiego w budowli z drugiej połowy XIV wieku. Do najstarszych zabytków w kościele należy gotycki, rzeźbiony tryptyk z około 1420-1430 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler in Natangen, red. A.Boetticher, Königsberg 1892.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1993.