Historia
Wieś Skotniki wzmiankowana była w źródłach pisanych już w 1166 roku, natomiast jej parafia w 1323 roku. W 1347 roku gotycki, murowany kościół erygował we wsi na miejscu starszego, zapewne drewnianego, arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria ze Skotnik, natomiast dziesięcinami uposażył go biskup krakowski Bodzanta w latach 50-tych XIV wieku. Prace budowlane nad kościołem zakończono w latach 70-tych XIV wieku, kiedy to wnętrze ozdobiono polichromiami. Po 1455 roku wykonano w nawie sklepienie gwiaździste. Wtedy też odnowiony został przywilej fundacyjny Jarosława Bogorii ze Skotnik. W 1500 roku przy kościele wzmiankowany był szpital i przytułek dla ubogich. Mogły one zostać uszkodzone wraz z kościołem w 1582 roku, w czasie wylewu Wisły. Świątynię odnowiono pod koniec XVI wieku, a następnie w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy to do nawy dobudowana została kruchta i przedsionek przy zakrystii. Prace remontowe prowadzono po obu wojnach światowych i ostatni raz po pożarze z 1981 roku.
Architektura
Gotycki kościół wymurowano z cegły w wątku polskim, z geometryczną dekoracją zendrówkową na elewacjach. Usytuowano go na zachodnim brzegu Wisły, na płaskim terenie doliny zalewowej, pośrodku wsi. Utworzony został z dwunawowego korpusu na rzucie krótkiego prostokąta i węższego prezbiterium z zakończeniem trójbocznym od wschodu. Do północnej ściany prezbiterium przystawiona została dwuprzęsłowa zakrystia.
Ściany nawy i prezbiterium opięte zostały jedno i dwuuskokowymi przyporami, w narożnikach umieszczonymi pod skosem. Elewacje ozdobiono czarnymi główkami zendrówek, posadowiono na wydzielonym cokole. Oświetlenie zapewniały ostrołucznie zamknięte okna o obustronnych rozglifieniach, spośród których wyróżniało się największe w ścianie wschodniej prezbiterium, wypełnione trójdzielnym maswerkiem. Wejście umieszczono w południowej ścianie nawy, w profilowanym, ostrołucznym portalu na stosunkowo wysokim cokole.
Nawa początkowo kryta była stropem, a od XV wieku sklepieniem cztero i trójpodporowym, wspartym na umieszczonym centralnie sześciobocznym filarze (wtórnie obmurowanym gotycką cegłą i pokrytym polichromiami) oraz przyściennych wspornikach (w narożach wielobocznych, pozostałych o kształtach odcinków gzymsów). Prezbiterium zwieńczono już w chwili budowy nad oboma przęsłami sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Zworniki sklepienne udekorowano płaskorzeźbionymi herbami Bogoria i Jastrzębiec oraz głową Chrystusa.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego pierwotną gotycką bryłę oraz sporo oryginalnych elementów architektonicznych. We wnętrzu, na ścianie tęczowej nawy oraz na sklepieniu i zamurowaniach okien prezbiterium odsłonięte zostały cenne polichromie z około 1370 roku, XV i XVI wieku. Zachowały się pierwotne, dekorowane wsporniki sklepienne, zworniki, portale (główny, południowy do nawy i z prezbiterium do zakrystii, oba z okutymi żelazem drzwiami z XIV wieku). Nowożytnymi elementami są: kruchta, wewnętrzne profilowane obramienia okien, przekształcony szczyt zachodni, wieżyczka na sygnaturkę. Przebudowana została także zakrystia, powiększona o wschodni przedsionek oraz piętro. Okno wschodnie zostało zamurowane, ale widoczny jest uszkodzony, oryginalny maswerk.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.