Historia
Prawa miejskie Siewierz uzyskał w 1276 roku i prawdopodobnie wówczas wzniesiono najstarszą drewniano – ziemną siedzibę kasztelanów. Nie wiadomo kiedy została ona przekształcona na murowany zamek. Mogło to nastąpić w pierwszej połowie XV wieku, ale prawdopodobnie pierwsze murowane fragmenty powstały już w XIV stuleciu, gdyż w 1359 roku zamek siewierski określony został mianem „haus”, używanym do nazywania budowli murowanych. Najstarsza wzmianka o zamku (castrum Sevor) w źródłach pisanych odnotowana została w 1337 roku, kiedy to książę cieszyński Kazimierz I zobowiązał się zapłacić Władysławowi, księciu Bytomia, Toszka i Koźla 720 grzywien oraz 133 kopy groszy za siewierski okręg zamkowy, a także dodatkowo 150 grzywien groszy praskich za wyzbycie się zamku siewierskiego.
Od XIII wieku Siewierz podlegał książętom opolskim. W latach 1337 – 1359 należał do księcia cieszyńskiego Kazimierza I, zaś w 1359 roku książę cieszyński Przemysław Noszak sprzedał księstwo siewierskie księciu świdnicko – jaworskiemu Bolkowi II. W 1443 roku zadłużony książę cieszyński Wacław I sprzedał zamek wraz z ziemią siewierską biskupowi krakowskiemu Zbigniewowi Oleśnickiemu. Po kilkuletnim sporze z innymi książętami śląskimi, biskupi krakowscy przyjęli świecki tytuł książąt siewierskich, a Księstwo Siewierskie stało się prawie niezależnym organizmem politycznym. Zamek zaczął pełnić rolę administracyjnej i politycznej siedziby tego księstwa, dzięki czemu został rozbudowany oraz nabrał reprezentacyjnego wyglądu.
W XVI wieku biskupi rozbudowali warownię, nadając jej wystrój renesansowy i przystosowując do obrony ogniowej. Szczególne zasługi miał w tym dziele Jan Konarski, Andrzej Zebrzydowski, Filip Padniewski i Franciszek Krasiński. W XVII wieku zamek zaczął z wolna podupadać, a dewastację pogłębił najazd Szwedów. Po zniszczeniach wojennych ostatnią większą odbudowę i przebudowę podjęto w latach 1681 – 1699 z inicjatywy biskupa Jana Małachowskiego. W 1790 roku Sejm Wielki zlikwidował księstwo siewierskie wcielając je do Rzeczypospolitej. Zamek opuszczony przez księcia biskupa Feliksa Pawła Turskiego, od tamtej pory popadł w ruinę. Jeszcze w czasie wojen napoleońskich był wykorzystywany militarnie, jednak od 1807 roku pozostawał już niezamieszkany.
Architektura
Zamek usytuowano w zakolu rzeki Czarnej Przemszy, na sztucznym kopcu pośród jej rozlewisk i bagien. Początkowo była to warownia drewniano – ziemna, otoczona szerokim, ale stosunkowo niskim, piaszczystym wałem, o umocnionych krawędziach za pomocą drewnianych pali, oraz dranic ułożonych podłużnie i wspartych o pale. Przed wałem przebiegała fosa, natomiast wewnątrz obwodu obronnego funkcjonowały drewniane zabudowania.
Najstarszą budowlą murowaną zamku była wzniesiona około pierwszej połowy XIV wieku cylindryczna wieża o średnicy 9 metrów, w kolejnym etapie rozbudowy otoczona murem obwodowym. Wjazd do warowni prowadził od strony południowej. Początkowo był to prosty portal przepruty w murze, lecz około połowy XV wieku został wzmocniony budynkiem bramnym. Najstarszy murowany budynek mieszkalny prawdopodobnie znajdował się w zachodniej części dziedzińca.
W trakcie wielkiej przebudowy, przed 1518 rokiem, wzniesiono nową wieżę bramną w północnej części założenia. Zbudowano także dom mieszkalny na wschód od wieży, którą rozebrano prawdopodobnie w latach 30-tych XVI wieku. Z jej materiału wybudowano południowe i nowe zachodnie skrzydło zamku. W 1575 roku wzniesiono taras dla artylerii, a bramę wjazdową umocniono dwukondygnacyjnym przedbramiem o formie bastei, do której wiódł zwodzony most. W przejeździe bramy wjazdowej znajdowała się zapadnia, odcinająca w wypadku zdobycia przedbramia dalszy dostęp do zamku.
Stan obecny
Zamek znajduje się obecnie w formie trwałej ruiny, będącej pozostałością rezydencji jaką zamek stał się po przebudowach z XVI i XVII wieku. Zachowały się zewnętrzne mury skrzydeł mieszkalnych z wyjątkiem ściany południowej, dwa pełne fragmenty ścian skrzydeł mieszkalnych od strony dziedzińca, wieża nad bramą główną, barbakan, fragmenty oryginalnej kamieniarki oraz XVI-wiecznych murów obronnych. W trakcie prowadzonych od 2007 roku prac renowacyjnych wybudowano drewniany most prowadzący do zamku, oraz wyłożono granitową kostką dziedziniec zamkowy, z oznaczeniem miejsca gdzie stał bergfried. Ponadto zabezpieczono i zrekonstruowano część murów oraz usunięto graffiti naniesione przez wandali. Zwiedzanie odbywa się za pośrednictwem Punktu Informacji Turystycznej w Siewierzu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ginter A., Pietrzak J., Rok A., Badania archeologiczne na zamku w Siewierzu, województwo śląskie [w:] Badania archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w latach 2007-2008, Katowice 2010.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Rok A., Zamek w Siewierzu wczoraj i dziś, Siewierz 2006.
Sypek R., Zamki i obiekty warowne Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Warszawa 2003.