Historia
Parafia w Sierpcu założona została według tradycji już w XI-XII wieku, na terenie jednej z najstarszych kasztelani na terenie Mazowsza. Archaiczne wezwanie poświęcone św. Witowi, Modestowi i Krescencji wskazywałoby, iż w jej organizacji brali udział benedyktyni. W 1322 roku książę Wacław odstąpił Sierpc biskupowi płockiemu Florianowi i zezwolił na lokację miasta, ale z 1350 roku Sierpc wciąż wzmiankowany był jako gród kasztelański. Miastem prywatnym Sierpc stał się około 1380 roku, zaś pięć lat wcześniej odnotowane zostało funkcjonowanie parafii.
Późnogotycki, murowany kościół budowany był od drugiej połowy XV wieku, być może z fundacji braci Prokopa i Feliksa Sierpskich, albo od końca XV wieku staraniem właściciela miasta, płockiego kanonika katedralnego i miejscowego proboszcza Jana Sierpskiego. Prace budowlane zakończone zostały na początku XVI wieku, kiedy to dostawiona została wieża oraz południowa kaplica kolatorska Sierpskich. Budowlę konsekrowano w 1520 roku.
W 1569 roku kaplica południowa poddana została remontowi przez wojewodę rawskiego i starostę płockiego Andrzeja Sieprskiego. Bez większych zmian świątynia dotrwała do czasu pożarów w 1630 i 1648. Po odbudowie, następnie była przekształcana w 1776 roku, kiedy to dobudowano nową zakrystię i kryptę. Po pożarze z 1794 roku kościół odbudowany został dopiero w 1844. Dostawiono wówczas kruchtę południową i zburzono średniowieczny skarbiec z zakrystią. Podczas II wojny światowej kościół zamieniono na magazyn zbożowy. W latach 50-tych XX wieku został gruntownie odnowiony po zniszczeniach wojennych.
Architektura
Kościół zbudowany został po północno – wschodniej stronie rynku miejskiego, blisko zakola rzeki Sierpienicy. Został on zorientowany względem stron świata, wymurowany z cegły z użyciem kamieni polnych i kamieni młyńskich w dolnych kondygnacjach wieży. Budowla pierwotnie składała się z jednej nawy, niewiele węższego prezbiterium zamkniętego na wschodzie ścianą prostą, zakrystii ze skarbczykiem po jego północnej stronie, oraz z masywnej, czterokondygnacyjnej, kwadratowej wieży po zachodniej stronie nawy, równej z nią szerokością. Do południowej ściany nawy na początku XVI wieku dostawiono czworoboczną kaplicę.
Nawa i prezbiterium opięte zostały w narożnikach umieszczonymi pod skosem przyporami. Wzmocniono nimi między innymi zachodnie narożniki nawy, co wykazywałoby na późniejsze dostawienie wieży. Sama wieża, choć masywna i o grubych murach, także została podparta uskokowymi przyporami. Ściany nawy i prezbiterium przeprute zostały raczej niedużymi oknami o ostrołucznych zamknięciach i profilowanych ościeżach, obok których umieszczono wąskie, lancetowate blendy, od północy zgrupowane po dwie i trzy. Wieża została ozdobiona nieregularnie rozmieszczonymi oknami i tynkowanymi blendami o ostrołucznych i dwułucznych zamknięciach. Jej kondygnacje rozdzielono tynkowanymi fryzami.
Wejście do kościoła zlokalizowano po stronie zachodniej, w przyziemiu wieży, w ostrołucznym i zapewne profilowanym portalu (taki został ukazany n rysunku K.Stronczyńskiego), skąd przechodziło się do umieszczonej wewnątrz kruchty, otwartej ostrołukową arkadą do nawy. Drugie wejście z ostrołucznym portalem wiodło do nawy od południa. Przypuszczalnie nawa przykryta była drewnianym stropem, nie wiadomo natomiast czy prezbiterium w średniowieczu było podsklepione.
Stan obecny
Kościół został mocno przebudowany w okresie nowożytnym. Utracił średniowieczną zakrystię ze skarbczykiem po północnej stronie prezbiterium, a nową wzniesiono po stronie południowej. Nowożytna jest również kruchta po południowej stronie nawy oraz sygnaturka wieńcząca dach wieży. Większość okien kościoła nie ma już oryginalnej formy (jedyne pierwotne, obecnie zamurowane, znajduje się w północnej ścianie nawy), nie zachował się oryginalny portal w przyziemiu wieży, gzymsy pod okapem dachów wymieniono, mury nawy i prezbiterium za wyjątkiem elewacji północnej są otynkowane, a kaplica południowa oraz prezbiterium mają nowożytne szczyty. Wystrój wnętrza jest nowożytny, nie zachowała się arkada tęczy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, województwo warszawskie, zeszyt 23, powiat sierpecki, red. I.Galicka, H. Sygietyńska, Warszawa 1971.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.