Historia
Pierwszy kościół w Sękowej uposażony został w 1363 roku, gdy król Kazimierz Wielki nakazał założenie wsi na prawie magdeburskim. Późnogotycki kościół św. Filipa i Jakuba został zbudowany na początku XVI stulecia. W XVIII wieku wzniesiono wieżę i soboty (podcienia) okalające bryłę świątyni. Pierwszy poważny remont kościoła przeprowadzono w 1819 roku, a następny w drugiej połowie XIX wieku. Wtedy to ściany i strop pokryte zostały polichromią figuralną o motywach neogotyckich. Kościół został poważnie zdewastowany podczas działań wojennych I wojny światowej. W trakcie bitwy pod Gorlicami drewniany materiał kościoła posłużył na budowę okopów i na opał. Po zakończeniu działań wojennych zabytek został poddany rekonstrukcji już w latach 1916-1918 roku, a następnie w latach 1953-1955 i 1983.
Architektura
Późnogotycki kościół został zbudowany z ręcznie ciosanych modrzewiowych bali w konstrukcji zrębowej, czyli bez użycia gwoździ, ze ścianami składającymi się z ułożonych poziomo belkowych wieńców, łączonych w narożach. Utworzony został z czworobocznej nawy na rzucie zbliżonym do kwadratu, z węższym ale o równej wysokości prezbiterium, zamkniętym trójbocznie po stronie wschodniej, po którego stronie północnej znalazła się zakrystia. Od zachodu do świątyni przystawiona została otwarta w przyziemiu, czworoboczna wieża.
Oświetlenie kościoła zapewniały okna z trójlistnymi zamknięciami, we wschodniej ścianie prezbiterium z obramieniami profilowanymi, a od południa sfazowanymi. Wejście do wnętrza wiodło od południa i zachodu, w tym drugim przypadku profilowanym portalem, zamkniętym łukiem trójlistnym uformowanym w tzw. ośli grzbiet, z dwiema palmetami w narożnikach. Cały kościół opięto dokoła sobotami, wspartymi na słupach z zastrzałami, a także nakryto wysokim, sięgającym gzymsu korpusu zadaszeniem. Elewacje kościoła powyżej sobót oraz wysoki, dwuspadowy dach pokryte zostały gontem, co spotęgowało malowniczość budowli.
Wewnątrz nawę z prezbiterium połączono prostokątną arkadą tęczy. Obie te części przykryto płaskimi stropami, osadzonymi na jednakowym poziomie. Rozstaw storczykowej więźby dachowej dostosowano szerokością do prezbiterium, dlatego szersze części nawy nie dały oparcia więźbie dachowej, co wymusiło przedłużano górnych partii ścian prezbiterium na nawę, aż do ściany zachodniej. W ten sposób na przedłużonych na nawę belkach ścian prezbiterium uzyskiwano oparcie dla więźby nad nawą, a nad jej bocznymi ścianami odpowiedni spadek, umożliwiający przykrycie dachami. Wewnątrz kościoła boczne, szersze od prezbiterium części nawy robiły wrażenie jakby były przykryte obniżonym stropem, wyglądającym jak zawieszona skrzynia (tzw. zaskrzynienia).
Stan obecny
Kościół uznawany jest za jeden z najpiękniejszych i najbardziej malowniczych w Małopolsce. Jego wyjątkowe walory architektoniczne, historyczne i estetyczne doceniono na forum międzynarodowym, umieszczając go na Liście UNESCO w 2003 roku. W jego wnętrzu zachowała się kamienna, późnogotycka chrzcielnica z 1522 roku. Główne zmiany o stylistyce odmiennej od późnogotyckiej to wieża zachodnia, zwłaszcza jej zwieńczenie, a także wieżyczka na sygnaturkę na kalenicy dachu. Przekształcona została także zakrystia, niektóre z okien, portal południowy, chór muzyczny, kamienna posadzka, a wewnątrz utworzono neogotyckie polichromie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Brykowski R., Kornecki M., Drewniane kościoły w Małopolsce południowej, Wrocław 1984.
Cisowski B., Duda M., Szlak architektury drewnianej. Małopolska, Kraków 2005.
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.