Historia
Kościół w Rzepinie (Newen Reppin w 1329 roku) zbudowany został pod koniec XIII wieku, pierwotnie pod wezwaniem św. Katarzyny. Nadano mu prostą jak na miejską farę formę, co wynikało z sytuacji miasta. Rzepin pomimo położenia na ważnym szlaku łączącym Frankfurt nad Odrą z Poznaniem nie rozwijał się intensywnie, zdominowany zbyt bliskim sąsiedztwem Frankfurtu. Nie uzyskał także w średniowieczu autonomii politycznej, podlegając kolejno różnym feudałom świeckim i duchowym. Został więc w 1353 roku nadany przez Ludwika Rzymskiego Johannowi von Waldow, następnie był bezpośrednio podległy margrabiom brandenburskim, w latach 1403 – 1409 biskupowi lubuskiemu, a od 1409 roku joannitom.
Kościół św. Katarzyny nie był poddawany w średniowieczu większym przebudowom, za wyjątkiem dobudowanej pod koniec XIV wieku gotyckiej kaplicy, a w bliżej nieznanym okresie drewnianej wieży, odnotowanej w źródłach pisanych w 1698 roku. Ograniczony w chwili budowy niemal do funkcjonalnego minimum, najwyraźniej zadowalał skromne aspiracje mieszczan i właścicieli miasta, niezbyt zainteresowanych zwiększaniem jego splendoru.
Na początku XVIII wieku budowla musiała znajdować się w złym stanie, gdyż w 1709 roku jej część uległa zawaleniu. W latach 1831 – 1879 przeprowadzono gruntowną przebudowę kościoła w stylistyce neogotyckiej, na skutek której przemurowano górne partie ścian, utworzono nową fasadę, wzniesiono wieżę i utworzono podziały wewnętrzne. W 1945 roku zmieniono wezwanie świątyni na Najświętszego Serca Jezusowego.
Architektura
Kościół św. Katarzyny usytuowano na południe od rynku lokacyjnego miasta. Średniowieczna budowla wzniesiona została z dość starannie opracowanych granitowych kwadr. Składała się z prostokątnego, mocno wydłużonego korpusu nawowego oraz węższego, trapezoidalnego prezbiterium po stronie wschodniej, zamkniętego ścianą prostą, ale nie prostopadłą w stosunku do osi wzdłużnej kościoła. Mieszczanie rzepińscy zastosowali więc jeden z najprostszych układów przestrzennych, różniący się od budowli wiejskich jedynie większymi rozmiarami.
Elewacje kościoła nie zostały rozczłonkowane przyporami, najpewniej więc wewnątrz nie planowano zakładania sklepień. Oświetlenie zapewniały wąskie, ostrołucznie zamknięte okna. Główne wejście zapewne znajdowało się w ścianie zachodniej, na osi. Szeroka bryła nawy mogła być przykryta dachem dwuspadowym, dach dwuspadowy znajdował się również nad niższym prezbiterium, gdzie opierał się na trójkątnym szczycie.
Po stronie północnej przy drugim prześle nawy od wschodu w XIV wieku usytuowana została kamienno – ceglana (wątek wendyjski), wieloboczna kaplica – kruchta, opięta przyporami, z głębokim portalem profilowanym sfazowaniami, wałkami, uskokami i wklęskami. Bogato oprofilowane (w przekroju gruszkowo) zostały także ostrołuczne okna kaplicy, a pod okapem dachu poprowadzono w płycinach maswerkowy fryz z motywem czwórliści.
Stan obecny
Ze średniowiecznej budowli zachowały się dolne partie murów obwodowych wykonane z granitowych kwadr, za wyjątkiem całkowicie nowożytnej ściany zachodniej korpusu nawowego. Neogotyckim dodatkiem jest także wieża, kruchta południowa oraz podziały wewnętrzne. Większość okien została przekształcona, ale w prezbiterium zachowały się częściowo (w dolnych partiach) wąskie okna gotyckie, pierwotnie schodzące nieco niżej. Najcenniejszym elementem pozostaje jednak kaplica – kruchta po stronie północnej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Die Kunstdenkmäler des Kreises Weststernberg, Bd. 6, Teil 3, Berlin 1913.
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.